Dalophis imberbis
Dalophis imberbis
Çıplak Yüzlü Kazıcı Yılanbalığı
(Latince anlamı: Dalophis = “dalga-yılanı”; imberbis = “sakalsız, çıplak yüzlü”)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Chordata – Kordalılar
- Sınıf: Actinopterygii – Işın yüzgeçliler
- Takım: Anguilliformes – Yılanbalığımsılar
- Familya: Ophichthidae – Kuyrukla kazıcı yılanbalıkları
- Cins: Dalophis
- Tür: Dalophis imberbis (Delaroche, 1809)
Fiziksel Özellikler
- Vücut: Uzun ve silindirik, yılan biçiminde
- Boy: Genellikle 40–80 cm; nadiren 1 metreyi geçebilir
- Baş: Sivri uçlu, “sakalsız” – çenesinde bıyık benzeri uzantılar yoktur
- Gözler: Orta büyüklükte, fonksiyonel
- Renk: Sırt kahverengi–zeytin tonlarında; karın açık renkli
- Kuyruk: Sivri uçlu ve kazıcı işlevli, yüzgeçsiz
- Deri: Pulsuz ya da deri altına gömülü küçük pullarla kaplı, kaygan yapıdadır
Habitat ve Yayılım
- Kumlu, çamurlu dip habitatlarına gömülü yaşar
- 10–300 metre derinlikte bulunabilir
- Atlantik Okyanusu’nun doğu kıyıları (Fas, Kanarya Adaları)
- Akdeniz boyunca yaygın
- Türkiye kıyılarında özellikle Ege ve Akdeniz'de kaydedilmiştir
Beslenme
- Dip faunasına yönelik avcı: Solucanlar, kabuklular, küçük balıklar
- Gündüzleri gömülü kalır, gece saatlerinde avlanmaya çıkar
- Kum altından sadece baş kısmını dışarıda tutarak avını bekler
Üreme ve Yavru Gelişimi
- Leptocephalus larvalar üretir
- Larvalar: Yaprak şeklinde, saydam, pelajik
- Üreme dönemi yaz aylarına denk gelir
- Yavrular kıyıya yakın bölgelerde büyür ve dip yaşamına geçiş yapar
Davranış ve Yaşam Döngüsü
- Yerleşik ve yalnız yaşayan bir türdür
- Kazıcı kuyruğu sayesinde kuma hızlıca gömülebilir
- Kısa mesafeli hareket eder, alan sadakati yüksektir
- Hayatı boyunca aynı sahil bölgesinde kalabilir
Ekolojik Rol
- Benthik ekosistemde mikro yırtıcı olarak işlev görür
- Dip canlılarının popülasyon dengesini sağlar
- Kum–çamur yüzeyini karıştırarak oksijenlenmeye katkı sunar
İnsana Zararlılık Durumu
- Zararsızdır
- Elle tutulduğunda kıvrılabilir ama ısırmaz
- Zehirli değildir; savunma davranışı oldukça zayıftır
Kültürel/Tıbbi Notlar ve İlginç Bilgiler
- “Sakalsız yılanbalığı” adı, çenesinde hiçbir bıyık ya da uzantı olmamasına dayanır
- Bazı yörelerde “kum solucanı” olarak da bilinir
- Avlanırken çoğunlukla tamamen kum altındadır; yalnızca kafa kısmı dışarıdadır
- Balıkçılar tarafından genellikle “istenmeyen yan tür” olarak tanımlanır
Türkiye’deki Varlığı
- Akdeniz ve Ege kıyılarında yayılış gösterir
- Mersin, Antalya, İskenderun, İzmir, Datça ve Güllük Körfezi açıklarında kaydedilmiştir
- Türkiye denizlerinde yaygın ancak genellikle gözden kaçan bir türdür
- Özellikle dip trol araştırmalarında düzenli olarak örneklenmiştir
- Eski kaynaklarda Ophisurus imberbis adıyla geçmiştir
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Sakalı olmayan yılanbalıkları kördür.”
- Gerçek: Dalophis imberbis görebilen bir türdür; sadece çene uzantısı yoktur.
- Efsane: “Toprağı delerek tünel inşa eder.”
- Gerçek: Tünel inşa etmez; sadece kum veya çamura gömülür.
- Efsane: “Deniz yılanı sanıldığı için tehlikelidir.”
- Gerçek: Görünüşü benzer olsa da ne yılanla ne de zehirle ilgisi yoktur.
- Efsane: “Kuyruğunda iğne veya diken vardır.”
- Gerçek: Kuyruğu sadece kazıma amaçlıdır; herhangi bir savunma aygıtı bulunmaz.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- Froese, R. & Pauly, D. (2024). FishBase: Dalophis imberbis
- Bilecenoğlu, M. et al. (2014). Türkiye Deniz Balıkları Rehberi
- Nielsen, J.G. & Smith, D.G. (1996). Ophichthid eels of the World
- Bauchot, M.L. (1987). Fishes of the North-eastern Atlantic and the Mediterranean
