Collembola

Kuyruğuyla sıçrayanlar (springtails) toprakra yaşayan canlılar arasında en yoğun olanıdır. Ölü bitki artıklarını ve toprak mantarlarını yiyebilecekleri çok çeşitli habitatlarda varlık gösterirler. Birçok tür 6 mm’den daha küçük boydadır ve kuraklığa oldukça duyarlıdırlar. Birçok türün birinci abdominal segmentinden tüpe benzer bir uzantı (collophore) çıkar. Bu organın tam olarak işlevi bilinmemekle birlikte, çevreden absorbe ederek aldığı nem ile su dengesinin saplanmasına yardımcı olduğu düşünülmektedir. 

Kuyruğuyla sıçrayanlar ismi dördüncü abdominal segmentinde bulunan çatal biçiminde sıçrama oranı (furcula)’ndan dolayı verilmiştir. Furcula abdomen altına üçüncü abdominal segmentten çıkan özel bir kanca (tenaculum) ile çekilebilir. Bu kanca furcula’dan kurtulduğunda böcek havaya doğru sıçrar. Bu yapı Birkaç cins dışında tüm Collembola’larda vardır ve üzerlerinde beslenen yada zararlı olabilecek organizmalardan kaçmak için kullanılan bir organdır. 

Ergin öncesi dönemler ergine oldukça benzer görünüştedirler. Cinsel olgunluğa erişebilmeleri için dört-beş kez deri değiştirmelidirler. Cinsel olgunluğa eriştiklerinde de deri değiştirmeye yaşamlarının sonuna dek devam ederler. Diğer eklembacaklıların aksine kuyruğuyla sıçrayanlar serin yerleri tercih ederler. Yıllık sıcaklık ortalaması düşüşleri populasyonlarının artışına neden olur ve gelişimleri serin, nemli yerlerde daha hızlıdır

Ekonomik Önemi 

Kuyruğuyla sıçrayanlar (Springtails) organik atıkların tekrar doğaya kazandırılmasında önemli ayrıştırıcılar olarak görev yaparlar. Birkaç tür bitki ile beslendikleri için zararlı konumunda olabilir. Bourletiella hortensis (the garden springtail) erken ilkbaharda fidelere zarar verebilir. Sminthurus viridis (the lucerne flea) Avustralya’da yoncanın zararlısıdır. Hypogastrura armata ise ticari olarak üretilen mantarların zararlılarındandır

Bunları Biliyor musunuz? 

* Kuyruğuyla sıçrayanlar yaşadığı habitatta oldukça yoğun olarak bulunur. Populasyon yoğunluğu bir hektarda 750 milyon birey olarak görülebilir. 

* Kuyruğuyla sıçrayanlar furcula yardımı ile sıçradıklarında 20 cm yüksekliğe ulaşabilirler. Bu da boylarının 50-100 kat sıçradıkları anlamına gelir. 

* Diğer eklembacaklıların aksine kuyruğuyla sıçrayanlar serin bölgelerde gelişir. Yıllık ortalama sıcaklık düşüşleri populasyon yoğunluklarını arttırır. 

* Koyu mavi Collembola, Hypogastrura nivicola, kış sonlarında yada ilkbahar başlarında eriyen karlar üzerinde bulunur. Soğuk seven bir başka tür ise daha kuzeyde buz üzerinde yaşar. 

* Bazı Sminthuridae familyası dişileri yumurtalarını dışkı yada henüz yedikleri taze toprak posası ile kaplarlar. bu karışım yumurtaları kuruma ve fungal ataklardan korur. 

* Ametabola gösteren diğer kanatsız böcekler gibi Collembola’larda üreme özeliklerini kazandıktan sonra da gömlek değiştirmeye devam ederler. Ancak diğer taxaların tersine üreme aktivitesi yalnızca birbirini izleyen dönemlerde meydana gelir. Her üreme dönemi bir deri değiştirmeyi izler, kısa bir süre beslenilir ve tekrar deri değiştirilir. 

* Bazı Collembola türleri mağaralarda yada küçük hayvanların yuvalarında yaşarlar. Birkaç tür (familya; Cyphoderidae üyeleri dahil), sosyal böceklerin yuvalarında yaşarlar. 

* Collembola Beyaz, pembe, sarı, yeşil, turuncu, kırmızı, mavi ve çivit gibi birçok renkte olabilir .

Gökhan Aydın 

Isparta-2016 

Fotoğraf:Gabriel Levac