Carcharhinus obscurus

Carcharhinus obscurus, Köpekbalıkları takımı Carcharhiniformes içinde, Harharyasgiller familyası Carcharhinidae'ye ait, büyük ve çok uzun ömürlü bir köpekbalığı türüdür. Halk arasında Koyu Köpekbalığı veya Esmer Köpekbalığı olarak bilinir ve adını, sırtındaki koyu, esmer renginden alır. Ağır gövdesi ve yavaş üreme döngüsü nedeniyle avlanma baskısına karşı son derece hassas bir türdür.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Koyu Köpekbalığı, dünya genelinde tropikal ve ılıman suların kıyısal ve açık deniz bölgelerinde kozmopolit bir dağılıma sahiptir. Atlantik, Hint ve Pasifik Okyanuslarında bulunur ve Akdeniz'in de derin sularında yaşayan büyük yırtıcılarından biridir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz'deki kıta sahanlığı dışındaki açık ve derin deniz bölgelerinde seyrek de olsa faunada yer alır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
• Takım (Order):: Carcharhiniformes (Harharyaslar)
• Aile (Family):: Carcharhinidae (Harharyasgiller)
• Cins (Genus):: Carcharhinus
• Tür (Species):: Carcharhinus obscurus (Lesueur, 1818)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Büyük bir türdür; ortalama 3–3.5 metre, maksimum 4.2 metre uzunluğa ulaşabilir. Vücudu diğer Carcharhinus türlerine göre daha sağlam ve tıknazdır.
• Burun ve Sırt Çıkıntısı (Ayırt Edici Özellik): Burnu geniş ve yuvarlak bir yapıya sahiptir. En önemli ayırt edici özelliklerinden biri, birinci ve ikinci sırt yüzgeçleri arasında belirgin bir sırt çıkıntısının (interdorsal ridge) bulunmasıdır.
• Yüzgeçler: İlk sırt yüzgeci büyük, üçgen şeklinde ve nispeten küçüktür. Pektoral yüzgeçler uzundur.
• Renk: Sırtı ve üst yanları tipik olarak koyu gri veya grimsi kahverengi (esmer) olup, bu renk sıklıkla soluk yan bantlarla ayrılmıştır. Karın bölgesi beyazdır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Davranış: Uzun mesafeler kat eden aktif ve göçmen bir yırtıcıdır. Tek başına veya küçük gruplar halinde avlanabilir.
• Habitat: Kıta sahanlıkları, adaların etrafındaki derin sular ve açık deniz pelajik bölgelerini tercih eder. Genellikle 20 ila 400 metre arasındaki derinliklerde bulunur.
• Diyet: Geniş bir diyet yelpazesine sahiptir. Diyeti kemikli balıklar (uskumrugiller, kefal), diğer küçük köpekbalıkları, vatozlar, kalamarlar ve kabuklular gibi deniz dibi ve su kolonundaki çeşitli türlerden oluşur.
• Yaşam Tarihi (Biyolojik Tehdit): Bu türün en kritik biyolojik özelliği aşırı yavaş üreme döngüsüdür. Cinsel olgunluğa çok geç yaşlarda (20 yıl veya daha fazla) ulaşır ve gebelik süresi uzundur. Bu durum, popülasyonlarının avcılık baskısı karşısında toparlanma yeteneğini neredeyse yok eder.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Durumu: Son derece yavaş üreme döngüsü nedeniyle, küresel olarak IUCN tarafından "Hassas" (Vulnerable - VU) kategorisinde, bazı bölgelerde ise "Tehlike Altında" (Endangered - EN) olarak sınıflandırılmıştır.
• Tehditler: Büyük köpekbalıkları arasında en çok avlananlardan biridir. Eti, yağı ve karaciğeri için değerlidir, ancak asıl ticari hedef yüzgeçleridir. Uzun olta ve ağ balıkçılığında yoğun olarak yan av olarak yakalanır. Uzun göç yolları, uluslararası avcılık yönetimi kısıtlamalarını zorlaştırmaktadır.
• Ekolojik Rolü: Bulunduğu sularda besin zincirinin en üst basamaklarında yer alır ve deniz ekosisteminin sağlığı için kritik bir rol oynar.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
• Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
• Rigby, C. L., Simpfendorfer, C. & M. J. H. G. P. Dulvy. (2021). Carcharhinus obscurus. The IUCN Red List of Threatened Species 2021.
• Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
• Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/39782463