Amphipoda

Amphipoda takımı (Latince Amphi "farklı" ve poda "ayak" kelimelerinden gelir), 10.700'den fazla türüyle çok çeşitli yaşam alanlarına yayılmış eklembacaklılardır. Çoğu tür denizel ortamlarda (bentik veya pelajik) yaşasa da, tatlı su ve hatta nemli karasal habitatlara (Talitridae familyası) adapte olmuş üyeleri de bulunur. Boyutları tipik olarak 1 mm'den 34 cm'ye kadar (derin deniz türü Alicella gigantea gibi) değişebilir.

Taksonomi ve Temel Özellikler

Amphipoda takımının biyolojik sınıflandırması şöyledir: Âlem: Animalia, Şube: Arthropoda, Alt Şube: Crustacea, Sınıf: Malacostraca, Üst Takım: Peracarida, Takım: Amphipoda (Latreille, 1816).

• Morfoloji ve Vücut Yapısı:
• Karapaks Yokluğu: Diğer birçok kabuklunun aksine belirgin bir karapaks (sırt zırhı) taşımazlar.
• Yandan Basık Gövde: Vücutları genellikle yanlardan basıktır, bu da onlara yüzme veya yürüme sırasında "yan yürüyen" bir hareket şekli verir.
• "Farklı Bacaklar": Adlarını, göğüs (toraks) bacaklarının ilk çiftlerinin yakalamak (gnathopod) için özelleşmiş olması ve diğer bacak çiftlerinin yüzmek (pleopod) veya zıplamak (uropod) için farklı morfolojik yapılara sahip olmasından alır.
• Habitat Çeşitliliği: Çok çeşitli habitatlara adapte olmuşlardır. Derin deniz çukurlarından (abyssal ovalar), tatlı su göllerine (Baykal Gölü), nehir akarsularına ve nemli kıyı bölgelerine (kum zıplayanlar) kadar her yerde bulunabilirler.
• Beslenme ve Ekoloji: Çoğunlukla çürükçül (detritivore) veya leş yiyici (scavenger) olarak işlev görürler, bu da onları ekosistemlerin temizlenmesinde kilit oyuncular yapar. Ayrıca otçul, yırtıcı ve hatta parazit türleri de mevcuttur. Pelajik amfipodlar (Hyperiidea), zooplanktivor balıklar ve balinalar için önemli bir besin kaynağıdır.

Üreme ve Koruma

Mysidacea gibi, Amphipodlar da Peracarida üst takımına aittir. Dişi bireylerde yumurtaların ve genç yavruların gelişimi için kullanılan, göğüs segmentlerindeki plakalarla oluşturulan bir kuluçka kesesi (marsupium) bulunur. Bu kesede yavrular tam olarak gelişene kadar korunur ve beslenirler.

Yanlış Bilinen Doğru Bilinen Mitolojik Bilgi: "Ekolojik Tartının Bekçisi"

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin Notu: Amfipodlar, özellikle yer altı sularında ve tatlı su habitatlarında biyoçeşitlilik açısından çok önemlidir. Türkiye iç sularında Gammaridae ve Talitridae gibi familyalara ait birçok tür bulunmaktadır ve biyo-izleme çalışmalarında su kalitesinin göstergesi olarak kullanılırlar. Vücutlarının büyüklüğü, yaşadıkları sudaki çözünmüş oksijen seviyesiyle de doğrudan ilişkilidir, bu da onların ekolojik hassasiyetini gösterir.

• Yanlış Bilinen (Mit): Amfipodlar sadece denizde yaşayan basit karides türleridir.
• Gerçek (Biyolojik Gerçek/Mitolojik Sembol): Amfipodların yanlardan basık yapısı ve yaşamın her alanında (deniz, tatlı su, kara) bulunabilme yeteneği, onları mitolojik olarak "Ekolojik Tartının Bekçisi" olarak sembolize eder. Vücutlarının bu biçimi, denge ve adaptasyon zorluğunu temsil eder; ne tamamen düz (Isopoda) ne de tamamen silindirik bir formdadırlar. Bu, doğanın "farklı ayaklar" (Amphipoda) üzerinde bile bir denge bulma yeteneğini ve ekosistemlerin temizliği gibi temel bir rolü üstlenerek biyolojik döngüyü koruma görevini sembolize eder.

Araştırma ve Kaynak

• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
• Amphipoda - Vikipedi (Etimoloji, Sınıflandırma ve Genel Özellikler)
• Amphipods - Encyclopedia of Arkansas (Vücut Yapısı, Habitat ve Ekolojik Rol)
• Pelajik Amfipodların (Hyperiidea, Amphipoda) İzmir Körfezi Yüzey Sularındaki Dağılımı - DergiPark (Ekolojik Fonksiyon)
• Malakostraka - Vikipedi (Malacostraca sınıfındaki yeri)

Fotoğraf: https://tr.wikipedia.org/wiki/Amphipoda#/media/Dosya:Gammarus_roeselii.jpg