Agelena labyrinthica

Harika bir örümcek türü daha! Agelena labyrinthica, Agelenidae familyasına (Huni Ağ Örümcekleri) ait, Palearktik bölgede geniş bir yayılışa sahip, ilgi çekici bir örümcek türüdür. Adını, kendine özgü huni şeklindeki ağ yapısından alır; bu ağ bir labirenti andırır. Almanya'da 2011 yılının örümceği olarak seçilmiştir.

Agelena labyrinthica: Detaylı Bilgiler

Türkçe Adlandırma: Agelena labyrinthica için yaygın olarak "Labirent Örümceği" veya "Huni Ağ Örümceği" gibi adlandırmalar kullanılabilir. Tür epiteti olan "labyrinthica", ördüğü ağın karmaşık, huni biçimli yapısından gelmektedir.

Agelena labyrinthica, Agelenidae familyasına ait orta ila büyük boyutlu, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 1757 yılında İsveçli entomolog ve araknolog Carl Alexander Clerck tarafından Araneus labyrinthicus adıyla tanımlanmış, daha sonra 1831 yılında Sundevall tarafından Agelena labyrinthica adıyla revize edilmiştir. Palearktik bölgede, yani Avrupa'nın büyük bir kısmında, Türkiye'de, Kafkaslar'da ve Orta Asya'ya kadar geniş bir coğrafyada yayılış gösterir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Agelena labyrinthica'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Agelenidae C. L. Koch, 1837 (Huni Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Agelena Walckenaer, 1805
• Tür (Species): Agelena labyrinthica (Clerck, 1757)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Agelena labyrinthica, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Avrupa'dan Uzak Doğu'ya kadar geniş bir Palearktik bölgede yayılış gösterir.

Türkiye'de de yaygın olarak bulunan bir örümcek türüdür. Türkiye'deki örümcek faunası listelerinde yer alır ve çeşitli bölgelerden kayıtları bulunmaktadır. Özellikle Düzce, Niğde gibi illerden kaydedildiği bilinmektedir. İstanbul'da da uygun habitatlarda bulunması oldukça olasıdır, zira otlaklar, çalılıklar, ormanlık alanlar ve bahçeler gibi birçok yerde kendine yaşam alanı bulabilir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Orta ila büyük boyutlu bir örümcektir. Dişiler erkeklerden genellikle biraz daha büyük olur.
• Dişi: Vücut uzunluğu yaklaşık 8–12 mm civarındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu yaklaşık 8–9 mm civarındadır.
• Renk: Genellikle kahverengimsi tonlarda olup, üzerinde belirgin koyu desenler bulunur. Kamuflaj için idealdir.
• Prosoma (Ön Gövde/Karapaks): Oldukça uzun olup, ortasında kenarları paralel olan açık kahverengi bir şerit uzanır. Bu şerit göz bölgesini de içine alır. Bu şeritlerin yanında ise yeniden açık kahverengi bölgeler yer alır. Keliserler (zehir dişleri) koyu kahverengidir.
• Opisthosoma (Karın): Soluk gri renkte olup, üzerinde çikolata kahvesi karışımı renklerde şeritler veya desenler mevcuttur. Bu şeritler önden arkaya doğru kıvrılarak uzanır ve genişliği giderek daralan beyaz çizgilerle sınırlanabilir.
• Bacaklar: Bacakların bütün segmentleri uzun kıllarla kaplıdır, bu da onlara daha "tüylü" bir görünüm verir.
• Ayırt Edici Özellikler:Huni Şeklinde Ağ: En belirgin özelliklerinden biri, bitki örtüsü arasına ördüğü geniş, düz bir ağ ve bu ağın bir ucunda bulunan huni şeklindeki tüneldir. Örümcek bu huninin içinde bekler ve avı ağa yakalandığında hızla çıkarak onu yakalar.
• Göz Dizilimi: Agelenidae familyasının tipik göz dizilimine sahiptirler.
• Trichobothria: Agelenidae familyasındaki diğer türlerden farklı olarak, A. labyrinthica türünde birinci bacak çiftinin tarsusunun üst tarafında en az 4 adet trichobothria (hava akımını algılayan duyu organları) bulunur. Her yürüme bacağı için yaklaşık 25 trichobothria mevcuttur.
• Karapaks deseni: Karapaks üzerindeki belirgin, açık renkli orta şerit ve yanlardaki koyu bantlar ayırt edici özelliklerdendir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Agelena labyrinthica, özellikle kendine özgü huni şeklindeki ağıyla tanınan, karizmatik bir örümcek türüdür. Bu ağlar, otlaklarda ve alçak bitki örtüsü üzerinde kolayca fark edilebilir. Çevik avcılar olmaları ve ağlarını tuzak olarak kullanmaları dikkat çekicidir. İnsanlar için bilinen ciddi bir tehdit oluşturmazlar; zehirleri genellikle hafif lokal semptomlara neden olur ve ekosistem için faydalı canlılardır."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Agelena labyrinthica en çok "huni ağı" ile tanınır. Bu ağ, genellikle zemine yakın bitki örtüsü (otlar, çalılar) arasına örülen geniş, düz, döküntülü (düzensiz) bir ipek tabakadan oluşur. Bu tabakanın bir ucunda, örümceğin saklandığı ve avını beklediği huni şeklinde bir tünel bulunur. Ağ yapışkan değildir; bunun yerine örümcek avının ağda oluşturduğu titreşimleri algılar ve hızla huniden çıkarak avı yakalar.
• Habitat Tercihi: Bu türler genellikle aşağıdaki gibi habitatlarda bulunur:
• Otlaklar ve Çayırlar: Yoğun ot ve kısa bitki örtüsü olan açık alanlar.
• Çalılıklar ve Fundalıklar: Daha yoğun bitki örtüsüne sahip bölgeler.
• Orman Kenarları: Ağaçlık alanların açıklıklara yakın kısımları.
• Bahçeler: Kentsel alanlardaki uygun bitki örtüsüne sahip bahçelerde de görülebilirler.
• Yaşam Tarzı: Ağlarının içinde pusu kurarak avlanan pasif avcılardır. Gün boyunca huninin içinde gizlenirler ve av, ağa düştüğünde veya ağın üzerinde titreşim oluşturduğunda hızla dışarı fırlayarak onu yakalarlar. Besin kaynakları çeşitli küçük böcekler ve diğer omurgasızlardır.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Başlıca avları, ağlarına takılan sinekler, çekirgeler, kelebekler ve diğer küçük böceklerdir.
• Üreme: Üreme mevsimi genellikle yaz sonu ve sonbahar başıdır. Dişi, yumurtalarını ipekten yapılmış yuvarlak bir yumurta kesesi (kokon) içine bırakır ve bu keseyi genellikle huni tünelinin derinliklerinde veya yakındaki korunaklı bir yerde saklar ve korur. Yavrular çıktıktan sonra bir süre annelerinin ağında kalabilirler.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Agelena labyrinthica da zehirlidir. Avlarını felç etmek ve sindirmek için zehir kullanırlar. Zehir bezlerinin morfolojik yapısı üzerine araştırmalar yapılmıştır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Agelena labyrinthica'nın insanlar için tehlikesi çok düşüktür ve genellikle zararsız kabul edilir. Zehirlerinin insanlar üzerinde klinik olarak önemli sistemik etkilere yol açtığına dair herhangi bir rapor bulunmamaktadır. Boyutları ve doğaları gereği, ısırıkları nadirdir ve genellikle sadece sıkıştırıldıklarında veya kışkırtıldıklarında (örn. yanlışlıkla ezildiklerinde veya ele alındıklarında) savunma amaçlı gerçekleşir. Zehirleri insanlar için hafif lokal semptomlara neden olur.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Agelena labyrinthica'nın zehiri, insan için genellikle bir arı veya sivrisinek sokmasına benzer, hafif lokal reaksiyonlara neden olur. Ağrı, kızarıklık ve şişlik gibi semptomlar görülebilir, ancak bunlar genellikle kısa sürede geçer. Bu örümcekler evlerden ziyade açık alanlarda, bahçelerde ve doğal habitatlarda yaşar ve insanlardan uzak durmayı tercih ederler. Ekosistem için faydalı canlılardır ve gereksiz yere paniğe kapılmaya gerek yoktur."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Olası bir ısırık durumunda görülebilecek semptomlar şunları içerebilir:
• Isırık bölgesinde hafif ağrı, kızarıklık ve şişlik.
• Kaşıntı veya hafif bir rahatsızlık hissi.
• Bu semptomlar genellikle kısa sürede (birkaç saat içinde) kendiliğinden geçer ve çoğu zaman tıbbi müdahale gerektirmez.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için buz paketi veya soğuk kompres uygulayın.
4. Ağrı Kesici: Ağrı ve rahatsızlık için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
5. Tıbbi Yardım: Semptomlar şiddetlenirse (örn. aşırı şişlik, yayılan kızarıklık, şiddetli ağrı), alerjik bir reaksiyon belirtileri (nefes darlığı, kurdeşen, yüz veya boğazda şişlik) ortaya çıkarsa veya ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri varsa bir sağlık profesyoneline başvurulmalıdır. Ancak bu durumlar, bu tür örümcekler için oldukça nadirdir.

Türkiye'deki Agelena labyrinthica Kayıtları

Agelena labyrinthica, Türkiye'de resmi olarak kaydedilmiş yaygın bir örümcek türüdür. Türkiye'deki örümcek faunası listelerinde yer alır ve ülkenin farklı bölgelerinden (örneğin Düzce, Niğde, Bursa) kayıtları bulunmaktadır. İstanbul'da da, özellikle parklar, bahçeler, boş araziler ve ormanlık alanlar gibi uygun habitatlarda bu örümcekle karşılaşmak oldukça olasıdır.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 16 Haziran 2025).
3. Türkiye Yaban Hayatı - Agelena labyrinthica (Clerck, 1757): Türkiye'deki durumu hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://turkiyeyabanhayati.org/species/detail/agelena-labyrinthica-clerck-1757 (Erişim tarihi: 16 Haziran 2025).
5. Wikipedia - Agelena labyrinthica (Türkçe ve İngilizce): Türün genel bilgileri, davranışı, habitatı, tarihçesi ve morfolojisi hakkında detaylı bilgi.
6. Kaynağa Erişim: https://tr.wikipedia.org/wiki/Agelena_labyrinthica (Erişim tarihi: 16 Haziran 2025).
7. https://en.wikipedia.org/wiki/Agelena_labyrinthica (Erişim tarihi: 16 Haziran 2025).
8. araneae - Agelena labyrinthica - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, boyutları ve Avrupa'daki dağılım bilgileri.
9. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/451/Agelena_labyrinthica (Erişim tarihi: 16 Haziran 2025).
10. Türkiye'deki örümcek faunası üzerine yapılan akademik yayınlar: Özellikle Agelenidae familyası üzerine yapılan faunistik ve sistematik çalışmalar ile Türkiye'nin örümceklerini konu alan araştırmalar.
11. Örn: Kırıkkale Üniversitesi'nden yapılmış olan "Agelena labyrinthica (Huni Örümcek) Dişi Bireylerindeki Zehir Bezlerinin Morfolojik Yapısının Araştırılması" gibi tezler. (Erişim tarihi: 16 Haziran 2025).