Giriş Yap / Kayıt Ol
Hızlı Arama

Ustilaginales

  1. Anasayfa
  2. Ustilaginales
  • image description

Ustilaginales

Ustilaginales Takımı (Rastık Mantarları Takımı)

Bugün, Mantarlar Alemi'nin Ustilaginomycetes sınıfına ait olan ve özellikle çeşitli bitkilerde "rastık" veya "sürme" hastalıklarına neden olan Ustilaginales takımı hakkında bilgi vereceğiz. Bu takımın üyeleri, enfekte ettikleri bitki kısımlarında karakteristik siyah, toz halinde spor kütleleri (rastık sporları) oluşturmalarıyla tanınır. Mısır rastığına neden olan Mycosarcoma maydis (eski adıyla Ustilago maydis) bu takımın en bilinen temsilcilerinden biridir.


1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Ustilaginales, Basidiomycota şubesinin Ustilaginomycetes sınıfındaki en büyük ve en önemli takımlardan biridir. Bu takımın üyeleri, çoğunlukla monofiletik (ortak bir atadan gelen) kabul edilir ve tipik olarak tahıllar, çimenler ve bazı süs bitkileri dahil olmak üzere çeşitli bitkilerde biyotrofik parazitler olarak yaşarlar. Biyotrofik olmaları, yani canlı konakçı dokularından beslenmeleri, onların konakçılarını hemen öldürmemelerini, ancak zamanla zayıflatmalarını veya üreme yeteneklerini bozarak verim kaybına neden olmalarını sağlar.

Ustilaginales üyeleri, yaşam döngülerinde hem bitkiyi enfekte eden ipliksi (hifal) form hem de konakçı dışında büyüyebilen maya benzeri sporidia formları arasında geçiş yapabilen dimorfik mantarlardır.

  • Alem (Kingdom): Fungi (Mantarlar)
  • Şube (Phylum): Basidiomycota (Şapkalı Mantarlar)
  • Alt Şube (Subphylum): Ustilaginomycotina
  • Sınıf (Class): Ustilaginomycetes (Rastık Mantarları)
  • Takım (Order): Ustilaginales (Rastık Mantarları Takımı)

Bu takım, Ustilaginaceae (örn. Ustilago, Mycosarcoma), Anthracoideaceae ve Sporisorium gibi önemli familyaları içerir. Her familya, konakçı spesifikliği ve spor morfolojisi açısından farklılıklar gösterebilir.

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Ustilaginales takımının türleri, küresel olarak yayılış gösterir. Özellikle tahıl ve çimenlik alanların bulunduğu, yani konakçı bitkilerinin yetiştirildiği veya doğal olarak bulunduğu her yerde bulunurlar. Sporları rüzgar, su veya tohumlarla kolayca yayılarak geniş coğrafyalara ulaşabilir. Toprakta veya bitki artıklarında uzun süre canlı kalabilen dinlenme sporları (teliosporlar) sayesinde olumsuz koşullara dayanıklıdırlar.


2. Temel Fiziksel ve Morfolojik Özellikler

Ustilaginales üyelerinin karakteristik özellikleri, enfekte ettikleri bitki dokularında gözlemlenebilen belirtilerden ve mikroskobik yapılarından anlaşılır:

  • Gall (Ur) veya Sürme Oluşumu: Enfeksiyonun en belirgin belirtisi, bitkinin çiçek salkımları, tohumları, sapları, yaprakları veya koçanları gibi çeşitli kısımlarında oluşan tümör benzeri şişlikler (galler) veya siyah, isli, tozlu spor kütleleri (rastık/sürme) dir. Bu yapılar, mantarın yoğun sporlarını içerir.
  • Teliosporlar (Klamidosporlar): Hastalığın adını veren bu koyu renkli, kalın duvarlı sporlar, hastalığın ana bulaşma birimidir. Genellikle kahverengi-siyah renkli olup, bitki dokusunu parçalayarak dışarı çıkarlar.
  • Dimorfik Yaşam Döngüsü: Çoğu Ustilaginales türü, bitkiyi enfekte eden dikaryotik hifal (ipliksi) faz ile konakçı dışında yaşayabilen haploid maya benzeri sporidia fazı arasında geçiş yapar. Bitkiyi enfekte etmek için iki uyumlu sporidianın birleşmesi gerekir.
  • Basidiosporlar: Teliosporlar çimlenerek bir probazidyum (veya promiselium) oluşturur. Bu probazidyum üzerinde küçük, haploid basidiosporlar (veya sporidia) gelişir. Bu sporlar rüzgar veya suyla yayılarak yeni konakçıları enfekte etme potansiyeline sahiptir.
  • Sistemik veya Lokal Enfeksiyon: Enfeksiyon, türüne bağlı olarak bitkinin tüm genç fide aşamasında sistemik olarak gerçekleşebilir (örn. bazı sürmeler) veya bitkinin belirli bir kısmında lokal enfeksiyonlar oluşturabilir (örn. mısır rastığı).
  • Hücre Duvarı Bileşimi: Hücre duvarları ağırlıklı olarak kitin ve glukanlardan oluşur.

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Ustilaginales, tarımsal biyoçeşitlilik açısından çiftçiler ve bilim insanları için büyük önem taşıyan bir mantar grubudur. Tahıl üretimini doğrudan etkileyen hastalık etmenleri olmalarının yanı sıra, konakçı-parazit etkileşimlerinin moleküler düzeyde anlaşılması için de önemli model sistemler sunarlar. Bu mantarların doğal ekosistemlerdeki rolleri ve kültürel kullanımları, yaşamın karmaşık ağının ne denli çeşitli olduğunu gösterir."


3. Ekolojik ve Biyolojik Önemi

Ustilaginales takımı, ekosistemlerde ve biyolojik süreçlerde şu önemli rolleri oynar:

  • Bitki Patojenleri: Bu takımın temel ekolojik rolü, başta tahıllar (buğday, arpa, mısır, yulaf, pirinç) olmak üzere birçok önemli bitkide rastık ve sürme hastalıklarına neden olmalarıdır. Bu hastalıklar, enfekte bitkilerin verimini önemli ölçüde düşürerek veya bitki ürünlerini ticari olarak kullanılamaz hale getirerek tarımsal üretimi ciddi şekilde etkiler.
  • Model Organizmalar: Takımın bazı üyeleri, özellikle Mycosarcoma maydis (eski adıyla Ustilago maydis), bitki-mikrop etkileşimleri, bitki patojenitesi mekanizmaları, konakçı savunma tepkileri ve mantar genetiği üzerine yapılan araştırmalarda önde gelen model organizmalardır. Laboratuvarda kolayca kültive edilebilmeleri ve genetik olarak manipüle edilebilir olmaları, bilimsel ilerlemelere büyük katkı sağlamıştır.
  • Biyoçeşitlilik ve Ekolojik Niş: Doğal çimenlik alanlarda ve tarım ekosistemlerinde bitki-mantar etkileşimlerinin bir parçası olarak biyolojik çeşitliliğe katkıda bulunurlar ve bu ekosistemlerdeki besin ağlarının bir parçasıdırlar.

4. İnsanlarla Etkileşim ve Koruma Durumu

Ustilaginales takımı üyelerinin insanlarla etkileşimi, tarımsal etkileri, bazı kültürel kullanımları ve sağlıkla ilgili nadir durumlar aracılığıyla gerçekleşir:

  • Gıda Olarak Tüketim: Mycosarcoma maydis'in mısır bitkisinde oluşturduğu genç galler, özellikle Meksika'da "huitlacoche" veya "cuitlacoche" adıyla gurme bir gıda maddesi olarak tüketilir. Bu, bir bitki hastalığının insan mutfağında değerli bir ürüne dönüştüğü nadir örneklerden biridir. Protein, lif ve vitamin açısından zengindir.
  • Tarım Ekonomisi Üzerindeki Etki: Rastık ve sürme hastalıkları, küresel tarım sektöründe her yıl milyarlarca dolarlık ekonomik kayıplara neden olabilir. Bu kayıplar, dünya genelinde gıda güvenliği ve çiftçilerin gelirleri üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir.
  • İnsan Sağlığına Etkileri:
  • Genel olarak, Ustilaginales türleri insanlar için doğrudan patojen değildir. Ancak, özellikle hasat sırasında veya enfekte tarlalarda havada bulunan yoğun sporlara maruz kalmak, alerjik reaksiyonlara veya astım semptomlarının tetiklenmesine neden olabilir.
  • Çok nadir ve istisnai durumlarda, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde, bu mantarların invaziv enfeksiyonlara (basidiomycosis) yol açtığına dair vaka raporları bulunmaktadır. Ancak bu durumlar oldukça seyrektir ve genel halk için yaygın bir risk teşkil etmezler.
  • Mısır rastığı galleri doğrudan toksin üretmez, ancak tarla koşullarında diğer mikotoksin üreten küflerle (örn. Aspergillus, Fusarium) ikincil olarak enfekte olabilirler. Bu durum, gıda olarak tüketildiğinde potansiyel bir gıda güvenliği riski oluşturabilir ve bu nedenle hasat ve işleme sırasında dikkatli olunmalıdır.
  • Zirai Mücadele ve Yönetim Stratejileri:
  • Dayanıklı Bitki Çeşitleri: Rastık ve sürme hastalıklarına karşı en etkili ve çevre dostu yöntem, hastalığa dirençli bitki çeşitlerinin geliştirilmesi ve kullanılmasıdır.
  • Tohum İşleme: Sistemik enfeksiyonlara neden olan sürme mantarları için, ekimden önce tohumların fungisitlerle işlenmesi hastalığın erken aşamada kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
  • Kültürel Önlemler: Temiz tohumluk kullanımı, uygun ekim nöbeti, dengeli gübreleme ve bitki yaralanmalarının minimize edilmesi gibi iyi tarım uygulamaları, hastalığın yayılmasını azaltabilir.
  • Tehditler ve Koruma Durumu: Ustilaginales takımı üyeleri, tarımsal zararlılar olarak aktif olarak yönetilmeye çalışılsa da, küresel çapta tehdit altında olan bir grup değildir. Konakçı bitkilerinin yaygın olarak yetiştirilmesi, onların da popülasyonlarını geniş tutmalarına olanak tanır. Bazı nadir veya özel konakçıya sahip türler için yerel koruma endişeleri olabilir, ancak genel olarak takımın popülasyonları istikrarlıdır.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar


0 Yorum

Henüz yorum yapılmamış...

Yorum yapabilmek için giriş yapmanız gerekmektedir. Giriş yap