Tetrapturus belone
Tetrapturus belone, kılıçbalığı ailesi olan Istiophoridae'ye (Gagalı Balıklar) ait, Akdeniz'e endemik bir yırtıcı balık türüdür. Yaygın olarak Akdeniz Kılıcı veya Akdeniz Mızrak Balığı (Mediterranean Spearfish) adıyla bilinir.
1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum
Akdeniz Kılıcı, Akdeniz'in en az çalışılmış gagalı balıklarından biri olup, bu denizdeki en yaygın Istiophoridae türüdür.
Taksonomik sınıflandırması şöyledir:
- Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
- Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
- Sınıf (Class): Actinopterygii (Işınsal Yüzgeçliler)
- Takım (Order): Carangiformes (İstavritimsiler)
- Aile (Family): Istiophoridae (Gagalı Balıklar/Marlinler)
- Cins (Genus): Tetrapturus
- Tür (Species): T. belone (Rafinesque, 1810)
2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji
- Boyut: Maksimum 240 cm toplam uzunluğa (TL) ulaşabilir ve kaydedilen en ağır birey 70 kg ağırlığındadır. Yaygın olarak 200 cm civarında görülür.
- Vücut: Uzun, ince ve yanlardan basık bir vücut şekline sahiptir. Vücudu, uçları 3-5 sivri uçlu olan yoğun bir şekilde gömülü pullarla kaplıdır.
- Gaga (Mızrak): Üst çene, gövde uzunluğunun yaklaşık %18'i kadar, nispeten kısa ve ince bir mızrak (gaga) şeklinde uzamıştır ve kesiti yuvarlaktır.
- Yüzgeçler:
- İlk Sırt Yüzgeci: Uzun tabanlı ve yüksektir, ön lobu yuvarlak ve vücut derinliğinden biraz daha uzundur. Toplam 39-46 ışın içerir.
- Pektoral (Göğüs) ve Pelvik (Karın) Yüzgeçleri: Göğüs yüzgeçleri dar ve kısadır. Karın yüzgeçleri ise göğüs yüzgeçlerinin yaklaşık iki katı uzunluktadır.
- Yanal Çizgi: Belirgin ve tektir; göğüs yüzgecinin üzerinde kavislidir, ardından kuyruğa doğru düz bir şekilde ilerler.
- Kuyruk Sapı: Her iki yanında çift omurga (keel) bulunur ve kuyruk çentiği mevcuttur.
- Renk: Sırtı koyu mavi iken, yanları ve karnı gümüşi beyazdır. Vücudunda dikey çubuk veya benek sıraları bulunmaz. İlk sırt yüzgeci zarı mavi-siyahtır.
3. Habitat ve Ekoloji
- Dağılım: Esas olarak Akdeniz'e endemik bir türdür. Özellikle İtalya çevresinde (Tiren Denizi ve Messina Boğazı) bolca bulunur. Ege Denizi'nden ve Levant (Doğu Akdeniz) kıyılarından da nadir kayıtları mevcuttur (Türkiye kıyıları dahil). Karadeniz'den teyit edilmiş bir kaydı yoktur.
- Habitat: Epipelajik (yüzeye yakın) okyanusal bir balıktır. Çoğunlukla yüzeyden 200 metreye kadar olan su katmanında, genellikle termoklin üzerinde veya içinde yüzer.
- Hareket ve Davranış: Yüksek göçmen bir yırtıcıdır (Oceanodromous). Genellikle çiftler halinde seyahat eder. Gün boyunca daha derin ve serin sulara inme ve gece sığ, daha sıcak sularda kalma şeklinde iki modlu bir dikey hareket düzeni sergiler.
- Diyet: Hızlı hareket eden, yüzeye yakın yaşayan avlarla beslenen aktif bir yırtıcıdır. Diyetinin ana bileşenleri pelajik balıklar (zargana Belone belone, sardalya ve uskumru balıkları gibi) ve kafadanbacaklılardır (kalamar türleri).
- Üreme: Akdeniz içinde ürer. Yumurtlama mevsiminin genellikle kış ve ilkbahar aylarında olduğu düşünülmekle birlikte, Messina Boğazı'nda yumurtaların ve larvaların toplanmasına dayanarak, geç ilkbaharda da yumurtlama başarıları rapor edilmiştir.
4. Koruma Durumu ve Ticari Önemi
- Koruma Durumu: Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde değerlendirilmiştir (2021).
- Ticari Değer: Ticari balıkçılık için önemi küçüktür, ancak İtalya'da (özellikle Messina Boğazı'nda) zıpkınlarla hedef tür olarak avlanır ve büyük pelajik balık avlarında (uzun olta) tesadüfi av olarak yakalanır.
Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi
- Kaynaklar:
- Rafinesque, C.S. (1810). Caratteri di alcuni nuovi generi e nuove specie di animali....
- Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase.
- ICCAT Manual & Research Reports on Mediterranean spearfish (e.g., Di Natale et al., 2007; Akyol et al., 2020).
- Wikipedia - Mediterranean spearfish.
- Frontiers in Marine Science (2024).
