Pelates quadrilineatus

Pelates quadrilineatus, Teraponidae (Gırgır balıkları) ailesine ait, Batı Hint-Pasifik kökenli bir türdür. Akdeniz'e Süveyş Kanalı yoluyla göç etmiş Lesepsiyen istilacı türlerden biridir. Adı, vücudundaki belirgin yatay çizgilere atıfta bulunur.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

SeviyeBilimsel AdıAçıklama / NotAile (Family)TerapontidaeGırgır Balıkları (Grunters)Cins (Genus)PelatesTür (Species)P. quadrilineatusTanımlayan(Bloch, 1790)Latince Anlamı/Etimolojiquadrilineatus, Latince'de "dört çizgiye sahip" anlamına gelir. Bu, türün gövdesindeki karakteristik yatay çizgilere atıftır.Türkçe AdıDört Çizgili Terapon, Trumputa Perch (İngilizce'deki yaygın adlarından biri olan "Trumpeter Perch" nedeniyle)

II. Morfolojik ve Biyolojik Özellikler

• Boyut: Maksimum 15 cm Standart Boy (SL) veya 30 cm Total Boy'a (TL) ulaşabilir. Genellikle 8−10 cm civarındadır.
• Ayırt Edici Özellik: Vücudu yanlardan basık ve orta derecede derindir. Gümüşi renkte olup, vücudu boyunca kuyruğa kadar uzanmayan dört ila altı adet koyu yatay çizgi bulunur. Kafasının arkasında ve sırt yüzgecinin önünde koyu bir leke de bulunabilir.
• Ses Çıkarma: Karakteristik bir özelliği, sudan çıkarıldığında "gırtlaktan ses çıkarma" veya "kurbağa gibi ses çıkarma" (croaking sound) yeteneğidir; bu yüzden "grunters" (homurdananlar) ailesine aittir.
• Habitat Tercihi: Kıyısal bir türdür. Resiflerde, deniz çayırlarında (juvenil bireyler), mangrov körfezlerinde ve sıklıkla acı sularda (nehir ağızlarında/haliçlerde) bulunur. Genellikle 20 metreye kadar olan sığ sularda görülür.
• Davranış: Genellikle sürü halinde gezer.
• Beslenme: Etçil (predatör) bir tür olup küçük balıklar ve omurgasızlarla beslenir.
• Üreme: Erkek ebeveyn bakımı gösteren bir türdür. Erkek balık, yumurtaları korur ve oksijenlenmelerini sağlamak için onları havalandırır (yelpazeler).

III. Dağılım ve Akdeniz'deki Durumu

• Doğal Dağılım: Batı Hint-Pasifik bölgesi: Kızıldeniz ve Doğu Afrika'dan güney Japonya, Yeni Gine ve Avustralya'nın kuzeyine kadar uzanır.
• Akdeniz'e Göç: Lesepsiyen türdür. Süveyş Kanalı üzerinden Akdeniz'in doğu havzasına ulaşmış ve yerleşmiştir.
• Korunma Durumu (IUCN Red List): Hint Körfezi popülasyonu için Asgari Endişe (Least Concern - LC) olarak değerlendirilmiştir (2015). Küresel olarak tehdit altında değildir.

IV. Yanlış ve Doğru Bilinen Mitolojik/Kültürel Bilgiler

Bu başlık altındaki bilgiler, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi referansı ile sunulmuştur:

• YANLIŞ: Pelates quadrilineatus'un sudan çıkarıldığında çıkardığı sesin bir tehlike uyarısı olduğu ve zehirli olduğu.
• Gerçeklik: Hayır. Dört Çizgili Terapon zehirli veya insanlar için tehlikeli değildir. Çıkardığı ses (homurdanma veya gırtlaktan gelen ses), Terapontidae ailesinin karakteristik bir özelliğidir ve genellikle stres, tehdit veya iletişim amaçlı kullanılır. Bu, balığın havaya maruz kaldığında ortaya çıkan fizyolojik bir tepkidir.
• DOĞRU: Bu balığın acı ve tatlı suya adapte olabilme yeteneği, Lesepsiyen göçmen olarak başarısını desteklemiştir.
• Gerçeklik: Evet. P. quadrilineatus, haliçler ve acı su ortamları dahil olmak üzere çeşitli kıyı habitatlarına tolerans gösterir. Bu ekolojik esneklik (örihalin), türün tuzluluk değişimlerinin yaşandığı Süveyş Kanalı ortamından geçişini kolaylaştırmış ve Akdeniz'de haliçler, limanlar gibi zorlu kıyı habitatlarına yerleşmesine yardımcı olmuştur.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

1. FishBase & IUCN Red List: Pelates quadrilineatus (Bloch, 1790) (Taksonomi, Ekoloji, Morfoloji ve LC durumu verileri).
2. CIESM Atlas of Exotic Fishes: Akdeniz'deki Lesepsiyen göçmen statüsü ve dağılım bilgileri.
3. Paxton, J.R. et al. (1989): Zoological Catalogue of Australia. (Üreme, davranış ve beslenme bilgileri).
4. Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/21089710