Notacanthus bonaparte
Notacanthus bonaparte
Bonaparte'ın Dikenli Yılan Balığı
(Latince anlamı: Notacanthus = “sırt dikeni”; bonaparte = zoolog Charles Lucien Bonaparte onuruna)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Chordata – Kordalılar
- Sınıf: Actinopterygii – Işın yüzgeçliler
- Takım: Notacanthiformes
- Familya: Notacanthidae – Diken sırtlı yılan balıkları
- Cins: Notacanthus
- Tür: Notacanthus bonaparte Risso, 1840
Fiziksel Özellikler
- Vücut: Uzun, yılanı andıran biçimde silindirik
- Boy: Ortalama 30–60 cm, bazı bireylerde 80 cm’ye kadar ulaşabilir
- Sırt yüzgeci: Uzun, vücut boyunca devam eder, dikenli ışınlı
- Kuyruk yüzgeci: Çok küçülmüş veya tamamen kaybolmuştur
- Deri: İnce, pulsuz ya da çok küçük pullarla kaplı
- Göz: Geniş ve karanlık ortamda görmeye duyarlı
- Renk: Gri, gümüşümsü veya kahverengimsi tonlarda
Habitat ve Yayılım
- Derin deniz türü – genellikle 125–2.100 m derinlikte yaşar
- Atlantik Okyanusu'nda yaygındır
- Doğu Atlantik’te: Norveç, Kuzey Denizi, Akdeniz ve Fas açıkları
- Batı Akdeniz’de kayıtlıdır – bu nedenle Türkiye kıyılarına ulaşma potansiyeli vardır, ancak kesin gözlem kaydı bulunmamaktadır
Beslenme
- Dipteki yumuşakçalar, çok ayaklılar ve deniz tabanındaki küçük omurgasızlarla beslenir
- Avlanma biçimi: Dipte yavaş sürünerek ilerler, ağız ucuyla sediment içinde arama yapar
Üreme ve Yavru Gelişimi
- Yumurta ile ürer
- Larvalar: Leptocephalus tipi – saydam, yapraksı ve su kolonunda uzun süre kalır
- Larvalar erişkinden daha büyük olabilir
- Üreme davranışları derin denizde gözlenmesi zor olduğu için sınırlı bilinmektedir
Davranış ve Yaşam Döngüsü
- Göç etmeyen, yerleşik bir dip balığıdır
- Genellikle yalnız yaşar
- Yavaş hareket eder; su dibine yapışık yaşar
- Yaşam süresi hakkında doğrudan veri yoktur, ancak derin deniz türleri genelde uzun ömürlüdür
Ekolojik Rol
- Derin deniz dip faunasının önemli bir üyesidir
- Çürüyen canlıları ve organik tortuyu tüketerek biyolojik geri dönüşüm sağlar
- Balıkçılık dışı araştırmalarda biyolojik çeşitliliğin göstergesi olarak kullanılır
İnsana Zararlılık Durumu
- İnsana kesinlikle zararsızdır
- Derin yaşadığı için insanla teması yoktur
- Yenilebilir değildir ve ekonomik balıkçılıkta hedef tür değildir
Kültürel/Tıbbi Notlar ve İlginç Bilgiler
- Tür adı, ünlü doğa bilimci Charles Lucien Bonaparte’a ithafen verilmiştir
- Leptocephalus larvaları bir dönem ayrı bir tür sanılmıştır
- Derin deniz araştırmalarında ilk örneklerinden biri, Challenger Seferi (1872–1876) sırasında elde edilmiştir
Türkiye’deki Varlığı
- Türkiye karasularında resmi bir kayıt yoktur
- Ancak Batı Akdeniz'de (İtalya, Tunus açıkları) gözlenmiştir
- Doğu Akdeniz'e sarkma potansiyeli bulunduğundan, Hatay ve Mersin açıklarında derin su araştırmalarında bulunma ihtimali vardır
- Eski bilimsel adı ile Notacanthus mediterraneus olarak da geçmiş kaynaklarda yer almıştır
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Notacanthus bonaparte bir yılan türüdür.”
- Gerçek: Yılanı andıran vücut yapısına rağmen bir balıktır.
- Efsane: “Derin deniz türleri zehirli olur.”
- Gerçek: Bu türün zehirli hiçbir yapısı bulunmaz.
- Efsane: “Leptocephalus larvaları başka türlerin yavrularıdır.”
- Gerçek: Bu larvalar Notacanthus gibi derin deniz balıklarının doğal gelişim evresidir.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- FishBase (2024) – Notacanthus bonaparte
- Sulak, K.J., & Shcherbachev, Y.N. (1997). Deep-sea Notacanthiformes
- Nelson, J.S. (2006). Fishes of the World
- Whitehead, P.J.P. et al. (1984). Fishes of the North-eastern Atlantic and the Mediterranean
