Nemipterus randalli
Nemipterus randalli, Nemipteridae (Kılkuyruk Mercan Balıkları) familyasına ait, tropikal suların tipik bir türüdür. Türkiye sularında Kılkuyruk Mercan Balığı adıyla bilinir, ancak Akdeniz'deki en bilinen özelliği Lessepsiyen Göçmen türlerinden biri olmasıdır. Bu, Kızıldeniz'den Süveyş Kanalı aracılığıyla Akdeniz'e gelip yerleşen istilacı bir tür olduğu anlamına gelir.
Latince ismindeki "Nemipterus" kelimesi, Yunanca "iplik" anlamına gelen nema ve "yüzgeç" anlamına gelen pteron kelimelerinden türemiştir ve kuyruk yüzgecindeki uzun iplik şeklindeki uzantıya atıfta bulunur. "Randalli" ise türü ilk kez 1986'da tanımlayan Avustralyalı ihtiyolog Barry C. Russell tarafından, meslektaşı John E. Randall onuruna verilmiştir.
I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme
SeviyeBilimsel AdıTürkçe Adı / AçıklamaÂlem (Kingdom)AnimaliaHayvanlarŞube (Phylum)ChordataKordalılarSınıf (Class)ActinopterygiiIşınsal YüzgeçlilerTakım (Order)SpariformesAile (Family)NemipteridaeKılkuyruk Mercan BalıklarıCins (Genus)NemipterusTür (Species)N. randalliYabancı AdıRandall's Threadfin BreamTanımlayanRussell, 1986Latince AnlamıNemipterus: "İplikli Yüzgeç". Randalli: İhtiyolog John E. Randall'a ithafen.
II. Morfolojik ve Fiziksel Özellikler
- Boyut ve Ağırlık: Genellikle küçük-orta boylu bir balıktır. Ortalama boyu 20 cm civarında olup, maksimum 30 cm total boya ulaşabilir.
- Ayırt Edici Özellikler:
- Kuyruk Yüzgeci (Threadfin): Türün en belirgin özelliği, üst lobunun uzayarak iplik veya kıl şeklinde bir uzantı oluşturmasıdır.
- Renklenme: Vücut rengi pembeden açık kırmızıya çalar, karın bölgesi daha açık renktedir. Başında genellikle sarı ve mavi çizgiler bulunur.
- Habitat Adaptasyonu: Kızıldeniz'in sıcak ve tuzlu koşullarına adapte olması, Akdeniz'in Levant Denizi (Doğu Akdeniz) bölgesinde başarılı bir şekilde yerleşmesini sağlamıştır.
III. Habitat ve Ekoloji
- Orijinal Dağılım: Kızıldeniz, Batı Hindistan, Basra Körfezi ve Doğu Afrika kıyıları.
- Akdeniz'deki Dağılım ve Göç: Lessepsiyen Göçmen olup, Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla Akdeniz'e gelmiştir. İlk olarak 2005 yılında İsrail'de kaydedilmiş, kısa sürede Lübnan, Mısır ve Türkiye kıyılarına (İskenderun, Gökova, İzmir Körfezi) yayılmıştır. Doğu Akdeniz'in en yaygın istilacı türlerinden biridir. (Kaynak: Open METU, Wikipedia)
- Habitat Tercihi: Demersal (dipte yaşayan) bir türdür.
- Derinlik: Akdeniz'de 30 metreden 100 metreye kadar olan açık kumlu veya çamurlu zeminlerde yaşar.
- Beslenme: Etobur (karnivor) bir türdür.
- Diyet Bileşenleri: Başlıca bentik dekapod kabuklular (özellikle Processa türleri), küçük balıklar, poliket solucanlar ve bazen yumuşakçalar ile beslenir. (Kaynak: REABIC)
IV. Üreme ve Yaşam Döngüsü
- Üreme Dönemi: Akdeniz'de üreme mevsimi genellikle Mayıs ayında başlar ve Ekim'e kadar devam eder. (Kaynak: Open METU)
- Üreme Şekli: Toplu yumurtlayan (batch spawner) bir türdür, yani yumurtlama mevsimi boyunca birden fazla kez yumurta bırakır.
- Larva Gelişimi: Yumurtalar ve larvalar planktonik olarak gelişir.
- Ekolojik Etki: Doğu Akdeniz'de popülasyonunun artması, yerli ticari balık türlerini (Barbunya, Tekir, Kırma Mercan) besin zinciri üzerinde olumsuz etkilemektedir, çünkü aynı bentik kabuklu kaynakları için rekabet ederler. (Kaynak: Open METU)
V. Ticari Önemi ve Korunma Durumu
- Ticari Değer: Akdeniz'e yeni gelmesine rağmen, özellikle Levant havzasında ve Türkiye'nin doğu kıyılarında ticari avcılıkta yakalanan miktarı hızla artmış ve ekonomik öneme sahip bir tür haline gelmiştir. Eti tüketilebilir ve balık pazarlarında yerini almıştır.
- Zehirlilik: Nemipterus randalli zehirli değildir.
- Korunma Durumu (IUCN Red List): Bu türün, geniş bir orijinal dağılıma sahip olması ve yeni yaşam alanlarında hızla çoğalması nedeniyle küresel ölçekte IUCN Kırmızı Listesi'nde değerlendirilmiş bir tehdit statüsü bulunmamaktadır. Ancak Akdeniz'de istilacı tür olarak ekolojik etkileri yakından izlenmektedir.
VI. Tarihsel ve Mitolojik Bilgiler
Nemipterus randalli, Kızıldeniz kökenli ve Akdeniz'e yakın zamanda giren bir tür olduğu için, Batı ve Anadolu kıyı kültüründe uzun bir tarihsel veya mitolojik geçmişi yoktur. Ancak, bu türün modern ekolojik tarihte edindiği rol, günümüzün bilimsel "mit" ve "efsanelerine" dönüşmüştür:
- Modern Mit: "Süveyş Kanalı Fatihi"
- Bu balık, Akdeniz'in hızla değişen iklimi ve artan deniz suyu sıcaklıkları nedeniyle Lessepsiyen göçün en başarılı ve çarpıcı sembollerinden biri haline gelmiştir.
- Tarihsel efsaneler yerine, N. randalli günümüzde "istila başarısının" ve "ekosistem dönüşümünün" somut örneği olarak bilimsel ve popüler yayınlarda yer almaktadır. Hızlı yayılımı ve yerel türlerle rekabeti, modern deniz ekolojisinin en önemli "hikâyesi" olmuştur.
- Avcılık Kültüründeki Yeni "Simgesi":
- Yerel balıkçılar için, daha önce bilmedikleri bu yeni tür, geleneksel balık türlerinin (Barbunya gibi) azalmasına rağmen yeni bir gelir kaynağı oluşturarak, Akdeniz'in değişen balıkçılık kültürünün bir simgesi haline gelmiştir.
Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
(Bu bilgiler, FishBase, Wikipedia, Open METU'dan tez çalışmaları, REABIC ve çeşitli bilimsel dergilerdeki (PMC, DergiPark) Lessepsiyen göç ve Nemipteridae familyası üzerine yapılan araştırmalardan derlenmiştir.)
