Helix lucorum

Helix lucorum – Üzüm Salyangozu

(Büyük gövdeli, kahverengi çizgili kabuğuyla tanınan, Akdeniz kökenli, yenilebilir kara salyangozu türü)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
• Şube: Mollusca (Yumuşakçalar)
• Sınıf: Gastropoda (Karından bacaklılar)
• Takım: Stylommatophora (Kara salyangozları)
• Familya: Helicidae (Gerçek salyangozlar)
• Cins: Helix
• Tür: Helix lucorum (Linnaeus, 1758)

Yayılış ve Habitat

• Doğal Yayılış: Güneydoğu Avrupa (özellikle Balkanlar, Türkiye, Gürcistan), Güney Rusya
• Türkiye’deki Durumu:
• Türkiye'nin özellikle Karadeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde doğal olarak yaygındır
• Özellikle nemli orman altı, çalılık, bahçelik alanlarda sık görülür
• Habitat:
• Nemli yaprak altı örtüsü
• Bahçeler, tarla kenarları, taşlık orman altı
• Gölge, serin ve kalsiyumca zengin topraklar

Morfolojik Özellikler

• Kabuk Çapı: 30–50 mm (bazen 60 mm’ye kadar ulaşabilir)
• Kabuk Rengi:
• Genellikle koyu kahverengi veya sarımsı zemin üzerinde spiral siyahımsı-kahverengi bantlar
• Parlak ve dayanıklıdır
• Kabuk Yapısı:
• 5–6 spiral (volüt), uç kısmı sivri
• Ağız kısmı beyazımsı ve kalın kenarlıdır
• Vücut (yumuşak doku): Gri-kahverengi
• Ayırt Edici Özellik:
• Helix pomatia'dan daha koyu renkli ve bantlı kabuğu ile ayrılır
• Kabuk hacmi geniş, etli ve parlaktır

Yaşam Döngüsü

1. Yumurta

• Toprak altına açılan küçük yuvalara bırakılır
• Yumurtalar beyaz, yaklaşık 3–4 mm çapında
• Her birey bir seferde 40–60 yumurta bırakabilir
• 2–4 hafta içinde açılır

2. Yavru

• İlk yıl kabukları şeffaf ve kırılgandır
• 2–3 yıl içinde olgunluğa erişir

3. Ergin

• Yaşam süresi: 5–7 yıl (bazı bireyler 10 yıla kadar yaşayabilir)
• Üreme dönemi: İlkbahar ve sonbahar aylarında
• Kışın toprak altında hibernasyona girer (kabuk ağzını mukusla kapatarak)

Beslenme ve Ekoloji

• Beslenme şekli: Otçul
• Taze ve çürüyen bitkiler, yosunlar, meyve kabukları, mantar benzeri organizmalar
• Kalsiyum kaynağı olarak kireç taşlarını kazıyabilir
• Ekolojik rol:
• Organik atıkların ayrıştırılmasına katkı sağlar
• Kuşlar, memeliler ve böcekler için av konumundadır

İnsan Kullanımı ve Ekonomik Değer

• Yenilebilir türdür
• Özellikle Fransa, İtalya, Yunanistan ve Türkiye’de gıda olarak toplanır
• Avrupa’da gastronomik olarak “escargot” sınıfında kabul edilir
• İhracat ürünü olarak Türkiye’den yurt dışına gönderilmektedir
• Hazırlık: Genellikle haşlanarak kabuktan çıkarılır ve soslarla hazırlanır

Koruma Durumu ve Tehditler

• Koruma Durumu:
• IUCN listesinde tehdit altında değildir
• Ancak aşırı toplanma, habitat kaybı ve tarımsal ilaçlar nedeniyle yerel popülasyonlarda azalma görülebilir
• Yasal durum:
• Türkiye’de bazı bölgelerde kontrollü toplanmasına izin verilmektedir

Gözlem Notları

• Yağmur sonrası sabah saatlerinde daha aktiftir
• Geceleri otlar üzerinde gezinirken kolayca görülebilir
• Kurak yaz günlerinde taş altlarında veya toprak içinde gizlenir

Bilimsel Not

• Helix lucorum, moleküler biyoloji, fizyoloji ve toksin araştırmalarında da kullanılır
• Sinir sistemi çalışmaları için model organizma olarak değerlidir
• Kabuk gelişimi ve biyokalsifikasyon üzerine araştırmalarda yaygın kullanımı vardır