Epigonus telescopus
Epigonus telescopus, derin sularda yaşayan ve büyük gözleriyle bilinen bir balık türüdür. Küresel çapta dağılımı ve ticari balıkçılık üzerindeki önemi, onu derin deniz ekolojisi açısından ilgi çekici kılmaktadır.
I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme
SeviyeBilimsel AdıTürkçe Adı / AçıklamaÂlem (Kingdom)AnimaliaHayvanlarAile (Family)EpigonidaeKardinal Balıklar (Derin Deniz Kardinal Balıkları)Cins (Genus)EpigonusTür (Species)E. telescopusLatince Anlamıtelescopus (teleskopik), balığın aşırı büyük gözlerine atıfta bulunur; bu büyük gözler, loş derin deniz ortamında görme yeteneğini artırmak için bir adaptasyondur.Tanımlayan(A. Risso, 1810)Türkçe AdıKara Kardinal Balığı, Teleskop Kardinal Balığı
II. Morfolojik ve Fiziksel Özellikler
- Boyut: Maksimum 75 cm total boya (TL) ulaşabilir; yaygın uzunluğu 55 cm civarındadır. Bu tür, 104 yıla kadar yaşayabilen, oldukça uzun ömürlü bir derin deniz balığıdır.
- Vücut Şekli: Silindir şeklinde, basık olmayan bir vücuda sahiptir.
- Ayırt Edici Özellik: En belirgin özelliği aşırı büyük gözleridir. Rengi genellikle mor-kahverengi veya siyahtır ve canlıyken yanardöner bir görünüme sahiptir.
- Yüzgeçler: İki ayrı sırt yüzgeci bulunur; birincisi 7 ila 8 diken içerir.
- Tehlike: İnsanlar için zararsızdır.
III. Habitat, Ekoloji ve Korunma Durumu
- Dağılım: Kuzey Atlantik (İzlanda'dan Kanarya Adaları'na), Güneydoğu Atlantik, Hint Okyanusu ve Güneybatı Pasifik (Yeni Zelanda'ya kadar) dahil olmak üzere, Doğu Pasifik hariç küresel çapta geniş bir dağılıma sahiptir.
- Habitat: Derin deniz bentopelajik (hem dipte hem de dip yakınındaki suda yaşayan) bir balıktır. Genellikle 75 ila 1305 metre arasındaki derinliklerde, kıta yamaçları, deniz sırtları ve deniz dağları (seamount) çevresinde bulunur.
- Beslenme: Etoburdur. Küçük balıklar ve planktonik omurgasızlarla beslenir.
- Resilience (Dayanıklılık): Çok Düşük düzeydedir. Minimum popülasyon iki katına çıkma süresi 14 yıldan fazladır. Uzun ömürlü olması (100+ yıl) ve geç olgunlaşması (36+ yaş) nedeniyle aşırı avlanmaya karşı oldukça hassastır.
- Korunma Durumu (IUCN Red List): Asgari Endişe (Least Concern - LC) kategorisindedir (2012 değerlendirmesi). Ancak popülasyonun toparlanma süresinin çok uzun olması nedeniyle risk altındadır.
- Ticari Değer: Özellikle deniz dağları çevresinde, ticari derin deniz balıkçılığına konu olan önemli bir av türüdür. Yüksek avlanma hassasiyetine rağmen ticari değeri yüksektir.
IV. Yanlış ve Doğru Bilinen Mitolojik/Kültürel Bilgiler
Bu başlık altındaki bilgiler, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi referansı ile sunulmuştur:
- YANLIŞ: Epigonus telescopus, derin sularda yaşadığı için mitolojik olarak ölüler diyarı veya yeraltı tanrıları ile ilişkilendirilmiştir.
- Gerçeklik: Hayır. Geleneksel balıkçılar için erişilemez derinliklerde yaşadığı için, bu tür hakkında klasik mitolojilerde veya halk inançlarında herhangi bir hikâye veya efsane bulunmamaktadır. Kültürel öneminden çok, ekolojik ve ticari değeri ön plandadır.
- DOĞRU: Türün Latince adındaki "teleskopik" terimi, modern bir teleskopun keşfiyle ilişkilidir.
- Gerçeklik: Hayır. Adı, modern teleskopun keşfiyle (1608) doğrudan ilgili olmaktan ziyade, balığın büyük ve ileriye dönük olan gözlerinin görünümüne yapılan bir benzetmedir. Balığın gözleri, loş derin deniz ışığını toplamak için geliştirilmiş doğal bir "teleskop" görevi görür.
- DOĞRU: Bu türün 100 yılı aşan uzun ömrü, bilim camiası için önemli bir endişe kaynağıdır.
- Gerçeklik: Evet. 104 yıla kadar yaşadığının ve üremeye çok geç başladığının keşfedilmesi, ticari balıkçılık için hedef alındığında, popülasyonun aşırı avlanma sonrası toparlanma hızının çok yavaş olduğu anlamına gelir. Bu biyolojik özellik, türün savunmasızlığını gösterir.
Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kullanılan Harici Kaynaklar
- FishBase: Epigonus telescopus - Link
- Wikipedia: Epigonus telescopus - Link
- IUCN Red List: Epigonus telescopus - Link
- Plazi TreatmentBank: Epigonus telescopus (Risso, 1810) - Link
- Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/21824019
