Chromis chromis
Chromis chromis, yaygın olarak Hani Balığı veya Akdeniz Hani Balığı (Mediterranean Chromis / Damselfish) olarak bilinir. Akdeniz'in kayalık kıyı şeridinde sürü halinde yaşayan, sayıca en bol balık türlerinden biridir ve ekosistemde kilit rol oynar.
Taksonomik Sınıflandırma ve İsim Geçmişi
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaTürkçe AdıHani Balığı, Akdeniz Hani Balığı, Kastanyola"Kastanyola" özellikle İtalyanca ve Akdeniz'in diğer dillerinden türeyen yaygın bir yerel isimdir.Güncel Bilimsel AdıChromis chromis (Linnaeus, 1758)Türün şu an kabul edilen geçerli adıdır.Eski Bilimsel AdıSparus chromis, Heliastes chromis, Chromis castanea, Chromis mediteraneaLinnaeus tarafından ilk tanımlandığında Sparus cinsi altında yer almış, daha sonra Heliastes gibi cinslere de atanmıştır.Latince AnlamıChromis: Antik Yunanca'da bir balık türüne (muhtemelen levreğe benzer) atıfta bulunur. Tür adı olan chromis'in tekrarı ise türün tipik örneği olduğunu vurgular.Âlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Pomacentridae (Süslü Balıklar/Hanigiller)Ailenin Akdeniz'deki tek temsilcisidir.Cins (Genus)Chromis
Genel Özellikler ve Ekoloji
Fiziksel Özellikler:
- Boyut: Yaygın uzunluğu 13 cm civarındadır, ancak maksimum 25 cm'ye ulaşabilir.
- Görünüm: Oval ve yandan basık bir vücuda sahiptir. Ağzı küçüktür, gözleri belirgin derecede büyüktür (iri gözlü Kastanyola).
- Renk Değişimi:
- Yavrular (Jüveniller): Parlak, yanardöner mavi renktedir, bu yüzden genellikle "mavi Hani balığı" olarak adlandırılırlar. Bu yavrular, korunaklı ve gölgelik alanlarda (mağara, yarık altları) saklanır.
- Yetişkinler: Koyu kahverengi veya siyahımsı renge döner. Her pulun ortası daha açık altın kahverengi veya gri-kahverengi olabilir. Kuyruk yüzgecinin kenarları çatallıdır.
- Üreyen Erkekler: Üreme döneminde erkekler canlı, soluk menekşe bir renk alabilir ve yumurtalara bakarken daha koyu bir renge bürünür.
Habitat ve Dağılım:
- Dağılım: Akdeniz'de (çok yaygın) ve Doğu Atlantik Okyanusu'nda (Portekiz'den Angola'ya kadar) bulunur. Karadeniz ve Marmara Denizi'nde nadirdir.
- Yaşam Alanı: Littofal bölgelerde, esas olarak kayalık resiflerde, Posidonia (deniz çayırı) çayırlarının üzerinde ve yakınında 2 ila 40 metre derinlikte yaşar.
- Davranış: Sığ suda, kayalık alanların üzerinde büyük sürüler halinde yüzerler ve geceleri dinlenmek için deniz tabanına yakın bölgelere çekilirler. Bölgeseldirler ve erkekler, yumurtlama alanlarını korur.
Beslenme ve Ekolojik Rolü:
- Diyet: Etçil eğilimli omnivordur. Başlıca besin kaynağı, su sütunundan topladığı zooplanktonlardır (kopepodlar, kladoserler, balık yumurtaları ve larvaları).
- Kilit Tür: Akdeniz'in kayalık littofal ekosisteminde kilit tür olarak kabul edilir. Büyük popülasyonları sayesinde pelajik sistemden (açık su) kıyı şeridine (litoral) karbon, nitrojen ve fosfor gibi besin maddelerini atıklar yoluyla aktarır. Aynı zamanda yırtıcı balıklar için önemli bir av kaynağıdır.
Üreme:
- Üreme Dönemi: Genellikle yaz aylarında gerçekleşir.
- Davranış: Erkekler ve dişiler çiftleşir. Erkek, kayalık zeminde veya bazen kumlu alanda bir yuva hazırlar. Dişi yumurtalarını buraya bırakır; yumurtalar yapışkan lifler sayesinde substrata tutunur. Yumurtaları erkek korur ve oksijenlendirir. Bir dişi 6.000 ile 73.000 arasında yumurta bırakabilir.
Zehirlilik ve Korunma Durumu
- Zehirlilik: Chromis chromis zehirli değildir ve insanlar için herhangi bir tehdit oluşturmaz.
- Korunma Durumu (IUCN): Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi'nde Asgari Endişe (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir (2010 değerlendirmesi).
- Ticari Değeri: Küçük boyutu nedeniyle ticari balıkçılıkta önemsizdir ve genellikle ıskartaya çıkarılır. Ancak, sportif balıkçılıkta yakalanabilir ve daha büyük yırtıcı balıklar için yem olarak kullanılır.
Araştırma ve Kaynaklar: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
(Bilgiler, Ichthyoloji, FishBase, IUCN Red List ve Pomacentridae familyası literatüründen derlenmiştir.)
