ENTEGRE SİVRİSİNEK MÜCADELESİ
Sivrisinekler iki kanatlı (Diptera), Familya olarak Culicidae yer alırlar. Dünyada ve Ülkemizde adaptasyon yeteneğine sahiplerdir. Biyolojik ve Mekanik vektör özelliğiyle bilinen, akabinde çeşitli hastalıkların taşınmasında ve bulaş noktasında aracılık yapan bir vektördür. İnsandan kan emene insancıl ve Hayvanlardan kan emene hayvancıl olarak adlandırılmaktadır. Yetişkin sivrisinekler delici ve emici ağız yapısına sahip olması nedeniyle, kan emici canlılardır. Sadece dişileri kan emmektedir. Yumurtlamada protein ihtiyacından dolayıdır. Ortalama bir dişi sivrisinek türüne bağlı olmakla beraber 200 ila 300 yumurta bırakmaktadır. Sivrisinekler 3 gömlek 4 evreden oluşur. Bunlar sırasıyla; Yumurta, Larva (4 evre), Pupa ve Yetişkin. Dünyada şu ana kadar 3500 sivrisinek türü, ülkemiz sınırları içerisinde ise en son ki incelemelerde iki yeni türün tespitiyle beraber 62 sivrisinek türü mevcuttur. Ülkemizde Belediye vektöriyel mücadele ekiplerinin en çok mücadele ettiği türler; Culex, Culiseta, Anofel, Aedes vb. türlerdir. Türlerin taşıdığı hastalıklar ise; Batı Nil Ateşi, Yellow Feber (Sarı Humma), Dengue (Dağ Humması), Filaryasis, Zika Virüsü, Malaria (Sıtma) Biyolojik olarak bulaştırdığı hastalıklardan sadece birkaçıdır. Mekanik olarak bulaştırdığı hastalıklar ise; Tuleremi ve Frambozi vb. İnsanoğlunun var olduğu günden bugüne denk gerek ilkel yöntemlerle gerek günümüz şartlarına uygun bilimsel tabanlı ve teknolojiyle hareket ederek mücadele edilmektedir.
Şehir yaşamı içerisinde ve şehire yakın noktalarda, farkında olmadan insan eliyle oluşturulan yapay üreme kaynakları ve birde jit dediğimiz doğal üreme sivrisinek larva (kurtçuk) kaynaklarıdır. Yani iki türlü kaynak şekli vardır. Kaynakların oluşmasında ki sorunların birkaçını sayacak olursam;
Konutların inşasında çevrenin göz ardı edilmesi, doğal kaynaklara yakın yapılması (Sazlık, Dere vb.)
Hızlı Sanayileşme,
Katı atıklarının bertarafının yetersiz oluşu,
Sosyokültürel yapısı,
Sosyoekonomik yapısı,
Şehrin Nüfus artışı,
Şehrin düzensiz yerleşimi,
Şehrin alt yapı sorunları,
Şehrin yer yüzü şekilleri,
Tarım alanları vb.
Sivrineklerin üreme alanları durgun veya akışkanlığı 1 saniye de 40 cm hızlı akan su alanlarında bunmaktadır. Sivrinekler larvaları (kurtçuk) 1 cm lik sularda bile görülmektedir.
Sazlık,
Dere,
Göletler,
Su havza yerleri,
Kendiliğinden oluşmuş çukur sularında,
Foseptik,
Rögar,
Su kuyuları,
Su yalakları,
Oyuklu taşlar,
Kovuklu ağaçlar,
İnşaat bodrumları ve asansör boşlukları,
Bina bodrumları,
Su sayaçları (damlamayla su birikintisi)
Klima suları,
Ağzı açık su kovaları, bidonları
Âtıl lastikler
Aşrı bahçe sulamadan dolayı su birikintileri
Sokak hayvanları için konulan su kapları vb.
Entegre Sivrisinek Mücadelesi, Belediyelerin Vektöriyel Mücadele ekiplerince genelde yıl 12 ay boyunca aralıksız yapılmaktadır. Eskiden sezonluk gibi görülmekte idi 3 ila 6 ay gibi şeklinde. Gerek küreselleşme gerek iklim krizlerinin yaşanması, uluslararası seyahatler, ticaretler vb. ve akademik çevrelerce bu mücadelenin 12 ay olması yönünde hemfikir olmaları. Yapılan saha araştırmalarında ve laboratuvar incelemelerinde çıkan sonuç olarak 12 ay kesintisiz yönündedir.
Belediye Vektöriyel Ekipleri çalışma biçimleri;
1)Kış kontrol Mücadelesi,
2)İlkbahar Kontrol Mücadelesi,
3)Yaz Kontrol Mücadelesi
1)Kış Kontrol Mücadelesi:
Kasım ayından Mart başına kadar. Kış aylarında havaların soğuması ve günlerin kısalmasıyla beraber, yetişkin sivrisinekler kışlama dönemine girerler uygun kışı geçirebilecekleri kapalı alanlara çekilirler
Bina bodrumları, Sığınaklar, Fosseptikler, İnşaat Bodrumları vb. alanlarda, ekipler ise yetişkin sivrisineklere karşın sıcak sisleme veya duman uygulamasını yapmaktadır. Hani bazen görürsünüz foseptik, mazgal gibi alanlardan beyaz duman çıkması şeklinde ve böylelikle yetişkin sivrisinekleri imha etmektedir. Yetişkin bir sivrisinek türüne bağlı olmakla beraber kış ayında 6 ay boyunca rahatlıkla hayatta kalabilir.
Belediye vektöriyel ekipleri, Bina bodrumları, inşaat bodrumları, asansör boşlukları, sığınaklar, kazan dairesi vb. alanlarda sivrisinek larva (kurtçuk) bakteri preparat ilaçlamaları ile devam etmektedir.
Kapalı alanlarda bodrum, ahır vb. gibi duvar yüzeylerine rezidüel (kalıcı) insektisit ilaçlamaları yaparlar.
Sivrisinek konusunda gerek sahada gerek eğitim ve seminerler ile birlikte vatandaşları bilgilendirirler.
Kışın üreme kaynaklarının yeniden güncellenmesi yapılır. Devamlı kaynaklar, ilerde kaynak olabilecek alanlar, kısmi kaynak şeklinde sınıflandırılır.
2)İlkbahar Kontrol Mücadelesi:
Mart ayından Mayıs ortasına kadar. Hava koşulları elverdikçe açık alanlarda da larva mücadelesi başlar. Kış kontrol çalışması alanlarında saymış olduğum kapalı yerler ile birlikte bir plan program çerçevesinde açık alanda ki su birikintilerine, sivrisinek larvalarına (kurtçuk) karşın ilaçlamalar sürmektedir. Fiziksel olarak dökülebilecek kap, kaçakların dökülmesi, ters çevrilmesi ekiplerce, kaynakların kontrol edilmesi şeklindedir.
3)Yaz Kontrol Mücadelesi:
Mayıs ortasından ekim sonuna kadar gerek kış kontrol mücadelesinde gerek ilkbahar kontrol mücadelesinde yapılan işlemlerin program çerçevesinde aksatılmadan sürdürülmesidir. Yaz ayında ise;
Yeşil alanlarda, ağaçlıklarda vb. noktalarda dinlenme, barınma yapan yetişkin sivrisineklere karşın ilaçlamalar, Mahalle ve sokak aralarında gün batımıyla birlikte havaya insektisit püskürtülmesi,
Çöp konteynırı, duvar, ahır vb. noktalarda rezidüel (kalıcı) ilaçlama yapılması şeklinde devam eder.
Havaların ısınmasıyla birlikte sivrisineklerin yumurtadan yetişkin safha ulaşması 7 güne kadar düşmektedir.
Onun için yazın su dolu kapların haftada bir suyunun yenilenmesi ve kapatılması gerekir.
Entegre; Farklı mücadele metotlarının belli bir disipline biçiminde yürütülmesi
Vektör; Sağlıklı birey ve toplum sağlığına karşın hastalık etkeni taşıyan aracı canlılardır. (Sivrisinek)
Entegre Sivrisinek Mücadelesi Belediyelerce;
Kültürel Mücadele
Fiziksel Mücadele
Biyolojik Mücadele
Kimyasal Mücadele
Sayılan maddelerin en altında ki kimyasal mücadele en çok uygulanan mücadeledir. En son uygulanması gerekirken. Alışkanlık olmuş bu düşünceyi değiştirmek için yılmadan vatandaşların bilgilendirilmesi, zararlı yönlerinin anlatılması gerekir.
Kültürel Mücadele
Belediye Vektöriyel Mücadele ekiplerince, Sivrisinek konusunda çalışan personeller, muhtarlar, öğrenciler, diğer kamu kurumları, vatandaşların bilgilendirilmesi, Afişler, Broşürler, Kamu Spotu, Sosyal Mecra vb.(Buradan oluşan bilincindevamında eyleme dönmesi ve fiziksel mücadele etmesianlamınıtaşır.)
Sivrisinek Biyolojileri,
Ekolojileri,
Üreme odakları,
Taşıdığı hastalıklar
Mücadele biçimleri
Fiziksel Mücadele
Sivrisinek larva (kurtçuk) üreme odaklarında ve Yetişkin sivrisineklerin bulunduğu noktalarda ıslah veya imha edilmesi şeklinde olmalıdır.
Sazlık alanların ıslahı,
Göl veya dere gibi alanların temizlenmesi,
Kanal kenarlarının otlardan arındırılması,
Ağzı açık su kova ve bidonların ağızlarının kapatılması
Âtıl lastiklerin üstünün örtülmesi ve kapalı alanda muhafaza edilmesi,
Fosseptiklerin hava bacalarına tül çekme, kapaklarının onarılması,
Bina bodrumlarda ki su tahliye edilmesi,
Kullanılmayan Yüzme Havuzlarının üstünün örtülmesi,
Evlerde sineklik ve cibinlik vb.
Biyolojik Mücadele
Taban mücadelesinin üreme odaklarında yapılmasıdır. Yani larva (kurtçuk) mücadelesidir. Sınırlı alanda kontrol edilebilir, Ölçümlenebilir, Mevsimsel popülasyon yoğunluğunun belirlenmesi, Yumurta tahmini vb. yapılabilir.
Bakteri preparatlarının kullanılması,
Predatör (Avcı); Gumbusia Affinis (Sivrisinek balığı) vb. kullanılmaktadır.
Kimyasal Mücadele
Yetişkin sivrisineklere karşın yeşil alanlarda, ağaçlıklar ve fundalıklarda ilaçlama yapılması
Havaya insektisit püskürtülmesi uygun koşullarda belli süre havada asılı kalması,
Duvar yüzeyleri vb. noktalarda rezidüel (Kalıcı) uygulama yapılması,
Kanalizasyon, vb. gibi yer altı sistemlerde sıcak sisleme uygulaması.
Makalemi Okuyduysanız. Teşekkür Ederim.
Gökhan POLAT
Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Uzmanı
Çevre ve Halk Sağlığı Danışmanı
KAYNAKÇA
Fotoğraflar
www.pixabay.com