Vipera ammodytes - Burunlu Engerek
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 90 cm. kadar olabilen iri bir yılan türüdür. Üçgen şeklindeki baş ince bir boyunla gövdeden ayrılır. Başın ön ucunda yukarı kalkık ve üzeri pullarla örtülü boynuz şeklinde bir çıkıntı vardır. Sırt pulları karinalı, gözbebekleri dikeydir. Sırt tarafı gri,gri kahverengi zemin üzerine koyu kahverengi zikzak bant uzanır. Kuyruğun uç kısmı fıstık yeşili sarı,gövde yanlarında da birer sıra küçük koyu leke bulunur. Alt taraf sarımsı beyaz zemin üzerine siyah noktalıdır.
Seyrek bitkili kuru ve taşlık alanlarda yaşar. Küçük kemiriciler, kuşlar, yılan ve kertekelelerle beslenir. Özellikle ayışığında çok sayıda ortaya çıkarlar. Ağır hareket eden,zehirli ve tehlikeli bir türdür. Üst çenelerinin ön tarafında büyük zehir dişleri bulunur. Bir dişi her yıl 5-14 yumurta bırakabilir. IUCN kriterlerine göre LC (Least Concern) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Trakya ile Batı, Marmara, Güney, Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgelerinde yayılmıştır. Deniz seviyesinden 2000 m. yüksekliğe çıkabilir.Üç ayrı alttür ile temsil edilmektedir.
Macrovipera lebetina (Koca engerek)
Genel Özellikleri: Türkiye'nin en büyük engerek türüdür. Vücut uzunluğu 180 cm. kadar olabilir. Baş üstü karinalı pullarla örtülüdür. Vücut pulları bariz karinalı, gözbebekleri dikeydir. Sırt taraf gri ve.ya koyu kahverengi zemin üzerine iri siyah lekelidir. Bazen iki parçalı da olabilen bu lekelerin kenarları esmer şeritlerle çevrili, orta kısımları tuğla kırmızısıdır. Baş yanlarında soluk şeritler uzanır,gövde yanlarında da koyu leke sıraları bulunur. Alt taraf pembemsi sarı ya da beyazdır.
Düz ova ve taşlık alanlarda yaşar. Tarla ve bahçelerde de sık sık görülür. İnsanlar için tehlikeli olabilen zehirli bir tür olsa da, herhangi bir ölüm olayı bilinmemektedir. Küçük kemiriciler, kuşlar, kertenkeleler ve yılanlarla beslenirler. Bir dişi 5-7 yavru doğurur. Yurtdışına kaçırılmaya çalışılan türlerden biridir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Orta ve Doğu Akdeniz Bölgeleri ile Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde yayılmıştır. Deniz seviyesinden 2000 m. yüksekliğe çıkabilir.
Foto:Dmitry Mikhirev
Montivipera albizona ( Sivas Engereği)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 78 cm. kadar olabilir. Baş büyüktür ve boyundan belirgin şekilde ayrılır. Baş ön tarafı ve sırt tarafı küçük karinalı pullarla kaplıdır. Sırt taraf grimsi zemin üzerine başın hemen arkasından kuyruğa uzanan yanları siyah desenle çevrili beyaz lekelidir. Bu lekeler büyük kırmızımsı lekelerle birbirinden ayrılır. Başın üst kısmında iki büyük siyah, yatık leke bulunur. Gözün köşesinden başlayan ve ağız yarığının sonuna kadar uzanan koyu renkli bir bant bulunur. Karın tarafı grimsi beyaz zemin üzerine koyu noktalıdır.
Dağlık bölgelerde kayalık ve çalılık alanlarda yaşar. IUCN kriterlerine göre EN (Endangered) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Ülkemize endemik olan tür ilk tanımlandığı Sivas Kumlaç Dağları dışında Kahramanmaraş Balık Dağları'ndan da tespit edilmiştir.
Foto: Deniz Yalçınkaya
Montivipera bulgardaghica (Bolkar dağı engereği)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 1 m.' ye kadar ulaşabilen türün baş üstü küçük pullarla örtülüdür. Sırt tarafı kahverengi gri zemin üzerine lekelidir. Bu lekeler birleşerek zikzak bant oluşturu,içleri parlak renklidir. En dıştaki sıra hariç sırt pulları karinalıdır. Siyah renkli geniş bir bant gözün arka kısmından ağız kenarına kadar devam eder. Boyun bölgesi beyazımsı zemin üzerinde iki siyah leke vardır. Karın tarafı beyazımsı renktedir. Dağlık alanların kayalık kısımlarında yaşar. IUCN kriterlerine göre LC(Least Concern)statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Endemik olan bu tür Bolkar Dağları'nın doğusunda tespit edilmiştir. Deniz seviyesinden 2000 m. yüksekliğe çıkabilir.
Foto:TimVickers
Montivipera raddei (Ağrı engereği)
Genel Özellikleri: İnce boyunlu 100 cm. kadar uzunluğa ulaşabilen bir engerek türüdür. Vücut pulları karinalı,gözbebekleri dikeydir. Başın üstü karinalı küçük pullarla örtülüdür. Sırt tarafı gri kahverengi zemin üzerine zikzak bant veya köşeli lekelidir. Bu lekelerin kenarları koyu, iç kısımları daha açık renkte bazen de siyamsıdır. Baş ve gövde yanlarında siyah lekeler bulunur. Kuyruk üstündeki lekeler uca doğru ince bir bant şeklini alır. Karın tarafı sarımsı beyaz, siyah leke yada noktalıdır.
Dağlık bölgelerde seyrek bitkili, taşlık alanlarda yaşar. Zehirli ve oldukça ağır hareketen eden bu tür mecbur kalmadıkça insanları ısırmaz. Küçük kemiriciler, kertenkele, kuş ve yılanlar ile beslenirler. Bir dişi 3-9 yavru doğurur. IUCN kriterlerine göre NT (Near Threatened) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Doğu Anadolu Bölgesi'nde Kars, Ağrı, Iğdır, Van ve Hakkarin illerinde yayılmıştır. Deniz seviyesinden 2000 m. yüksekliğe çıkabilir..
Foto:TimVickers
Montivipera wagneri(Vagner engereği)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 90 cm. kadar olabilen güzel desenli bir engerek türüdür. Baş üstü karinalı küçük pullarla örtülü, gözbebekleri dikeydir. Boyun bariz şekilde ince, sırt pulları karinalıdır. Sırt tarafı kahverengi bej veya gri zemin üzerine lekelidir. Lekeler bitişik ya da ayrık, kuyrukta bant oluşturur. Baş yanlarındaki koyu şeritler bariz, gövde yanlarında da leke sıraları bılunur. Karın tarafı açık gri zemin üzerine dağınık koyu lekelidir.
Bitkilerin seyrek olduğu taşlık dağ yamaçlarında yaşar. Daha çok su kenarlarında görülür.Kemirici, kertenkele ve kuşlarla beslenir. İnsanlar için zehirli ve tehlikeli bir yılan türü olsada herhangi bir ölüm olayı bilinmemektir. Biyolojisi hakkında pek fazla bilgi yoktur. IUCN kriterlerine göre CR (Critically Endangered) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Doğu Anadolu Bölgesi'nde Kars ve Ağrı illerinde yayılmıştır. Deniz seviyesinden 2000 m. yüksekliğe çıkabilir.
Foto:TimVickers
Montivipera xanthina (Şeritli engerek)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 1 m. kadar olabilen iri bir yılan türüdür. Sırt pulları karinalı, gözbebekleri dikeydir. Baş üstünde karinalı pullar vardır. Sırt tarafı gri kahverengi, büyük siyah lekeler mevcuttur. Bu lekeler birleşerek zikzak bant oluşturabilirler. Gövde yanlarında da bir sıra koyu leke yer alır. Baş yanlarındaki siyah şeritler oldukça belirgindir. Karın tarafı sarımsı beyaz zemin üzerine küçük siyah lekelidir.
Dağların seyrek bitkili taşlık alanlarında yaşar. Oldukça ağır hareket ederler. Üstüne gidilmedikçe ısırmayan, zehirli bir türdür. Kemiriciler, kertenkle, kuş ve yılanlarla beslenir. Bir dişi 2-15 yavru doğurur. IUCN kriterlerine göre LC (Least Concern) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'nin batısı ile Orta ve Güney Anadolu Bölgesi'nde yayılmıştır. Deniz seviyesinden 2000 m. yüksekliğe çıkabilir.
Foto:Benny Trapp
Vipera barani (Baran engereği)
Genel Özellikleri: İnce boyunlu 60 cm. kadar uzunluğa ulaşabilen bir engerek türüdür. Baş üstü pul ve plaklarla örtülüdür. Vücut pulları karinalı, gözbebekleri dikeydir. Sırt tarafı normalde grimsi kahverengi zemin üzerine boyuna koyu lekelidir. Bu lekelerin bir kısmı birleşerek zikzak bant oluşturur. Siyah renkli olanlarda üst dudak plakları üzerinde ve baş ucunun yan kenarlarında beyaz lekeler vardır. Kuyruk ucu sarı renklidir.
Kısa boylu bitkilerin altında, taşlık yerlerde yaşarlar. Besinlerini küçük memeli hayvanlar teşkil eder. Biyolojisi hakkında fazla bilgi yoktur.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Karadeniz Bölgesi'nin Adapazarı, Rize, Ordu, Trabzon illeri ile muhtemelen Silifke Torosları bölgesinde yayılmıştır. Deniz seviyesinden 1800 m. yüksekliğe çıkabilir.
Vipera darevskii (Darevski engereği)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 60 cm. kadar olabilir. Sırt pulları karinalı, gözbebekleri dikeydir. Başın üstü karinasız pul ve plaklarla örtülüdür. Sırt tarafı grimsi zemin üzerine siyah lekelidir ve kuyruk ucuna kadar devam eder. Karın tarafı siyah zemin üzerine beyaz noktalıdır.
Dağlık bölgelerde taşlık arazilerde yaşar. Genellikle böcek türleriyle, nadiren kertenkele ve yılanlarla da beslenir. Zehirli ve tehlikeli bir türdür, fakat ölüme yol açtığı gözlenmemiştir. Biyolojileri hakkında fazla bilgi yoktur.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi'nde Artvin ve Ardahan illerinde yayılmıştır. Deniz seviyesinden 2100 m. yüksekliğe çıkabilir.
Foto:Laura and Bobby Bok
Vipera eriwanensis (Küçük engerek)
Genel Özellikleri: Nadir karşılaşılan nispeten küçük bir engerek türüdür. Vücut uzunluğu 50 cm. kadardır. Baş üstü belirgin karinasız pul ve plaklarla örtülüdür. Sırt pulları karinalı, gözbebekleri dikeydir. Sırt tarafı soluk kahverengi olup, kuyruk sonuna kadar esmer zikzak bir bant uzanır. Gövde ve kuyruk yanlarında da küçük leke sıraları mevcuttur. Karın tarafı sarımsı beyaz zemin üzerine küçük siyah noktalıdır.
Açık arazilerin taşlık kısımlarında, ormanlık ve çalılık alanlarda yaşar. Esas besinleri böcekler oluşturur ,nadiren kertenkele ve yılanlarla da beslenir.T ürkiye'de ki en küçük engerek türüdür. Zehirleri insanlar için tehlikeli olmasada büyük acı verebilir. Bir dişi 4-10 yavru doğurur.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi'nde Kars ve Ardahan illerinde, Güneybatı Anadolu Bölgesi'nde Elmalı civarında yayılmıştır. Deniz seviyesinden 3000 m. yüksekliğe çıkabilir.İki ayrı alttür ile temsil edilmektedir.
Foto:BENNY TRAPP
Vipera kaznakovi (Kafkas engereği)
Genel Özellikleri: İnce boyunlu bu engerek türü 70 cm. kadar uzunluğa ulaşabilir. Baş üstü karinasız pul ve plaklarla örtülüdür. Vücut pulları karinalı, gözbebekleri dikeydir. Sırt tarafı sarımsı griden kırmızıya değişken tonlardadır. Sırtta zikzak, uzunlamasına koyu renkli bir bant uzanır. Baş yanlarındaki koyu şerit bariz, gövde yanlarıda da siyah bant ve küçük lekeler bulunur. Karın tarafı sarımsı beyaz, lekelidir.
Sık ağaçlıklı taşlık alanlarda, çay bahçelerinde yaşar. Küçük kemiriciler, kertenkele ve kuş yavrularıyla beslenir. Türkiye'de ki karasal yılanlar arasında en fazla nemli yerde yaşayan zehirli yılan türüdür. Büyük zehir bezleri vardır ve insanlar için tehlikeli olabilir. Son yıllarda sık sık toplanarak yurt dışına götürülmüş bu da populasyonlarının ciddi şekilde azalmasına yol açmıştır. Canlı yavru doğurur.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi'nde Hopa, Arhavi, Borçka civarında yayılmıştır. Deniz seviyesinden 2000 m. yüksekliğe çıkabilir..
Foto:TimVickers
Vipera pontica (Çoruh engereği)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 50 cm. kadar olabilir. Vücut pulları karinalı,gözbebekleri dikeydir .İnce boyunlu, baş üstü pul ve plaklarla örtülüdür. Sırt taraf gri kahverengi zemin üzerine siyah lekelidir. Baş yanlarından uzanan şerit oldukça belirgindir. Gövde yanlarında da seyrek küçük koyu lekeler bulunur. Karın tarafı siyah zemin üzerine beyazımsı lekelidir. Baş ve boyun altı sarımsı beyaz, kuyruk ucu yeşil sarıdır.
Bol ağaçlı ormanların taşlık kısımlarında yaşar. Küçük memeli ve kertenkele türleriyle beslenir. Biyolojisi hakkında fazla bilgi yoktur.
Türkiye’deki dağılışı; Endemik olara Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi'nde Borçka ve Arhavi civarında yayılmıştır .Deniz seviyesinden 1000 m. yüksekliğe çıkabilir.
Foto:Anders Larsson
Vipera transcaucasiana (Kafkas boynuzlu engereği)
Genel Özellikleri: 90 cm. kadar vücut uzunluğuna ulaşabilen türün, baş ucunda üzeri pullarla örtülü boynuz şeklinde bir çıkıntı vardır. Baş pullarla örtülü ve üçgen şeklindedir. Sırt pulları karinalı, gözbebekleri dikeydir. Sırt tarafı grimsi kahverengi zemin üzerine ince ve uzun lekelidir. Kuyruğun uç kısmı sarımsı yeşil, alt taraf siyah noktalıdır.
Seyrek bitkili açık arazilerde yaşar. Küçük kemirici,kuş,yılan ve kertenkelelerle beslenir. Bir dişi 5-14 yavru doğurur. Zehirli ve tehlikeli bir yılan türüdür. IUCN kriterlerine göre NT (Near Threatened) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi'nin kuzey kısımlarında yayılmıştır. Deniz seviyesinden 2000 m. yüksekliğe çıkabilir.
Vipera anatolica (Anadolu engereği)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 40 cm. kadar olabilir. Sırt pulları karinalı, gözbebekleri dikeydir. Sırt tarafı soluk kahverengi zemin üzerine koyu kahverengi lekelidir. Ayrıca kuyruk ucuna kadar uzanan zik zak bant ta olabilir. Baş üzeri ve yanlarında da koyu lekeler bulunur. Karın tarafı açık tonlar, küçük leke ve noktalıdır. Kuyruk ucu siyahtır.
Sedir ağaçlarının bulunduğu bölgedeki taşlık kısımlarda yaşar. Besinlerini küçük kertenkele, kurbağa, kuş, kemirici benzeri küçük canlı türleri teşkil eder. Bir dişi 4-10 kadar yumurta bırakır. IUCN kriterlerine göre CR (Critically Endangered ) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de yalnıza Antalya ilinin Elmalı ilçesinde yayılmıştır. Endemiktir. Bilinen örnekler 1650 ve 1750 m. yükseklikte bulunmuştur.
Walterinnesia morgani (Çöl kobrası)
Genel Özellikleri:Vücut boyu 120 cm. kadar olabilen türün, gözler iri ve gözbebeği yuvarlaktır. Baş ince bir boyunla gövdeden ayrılmaz. Sırt pulları gövdenin ön kısmında ve kuyruk üstünde karinalı, arka yarısında ise düzdür. Vücut tek renkli parlak siyah yada siyahımsıdır. Genç bireylerin sırt kısmında lekeler bulunabilir. Karın tarafı ise daha açık tondadır.
Seyrek bitkili çöl veya çölümsü kumluk steplerde yaşar. Kalker taşlı yamaçlarda oldukça sık görülür.Geceleri aktiftir, iyi göremez avını kokusunu alarak izler ve uyuşmuş kertenkeleleri yakalar. Gündüzleri ise yer altında gizlenir. Rahatsız edildiğinde kuvvetli bir tıslama sesi çıkartarak tehlikeyi uzaklaştırmaya çalışır. Besinlerini küçük kemiriciler, kuşlar, kertenkele ve kurbağa türleri teşkil eder. Zehirli bir yılan türüdür ve avını canlıyken yutar. Zehri sinir sistemini harap ederek acılı ölümlere sebep olur. Türün üreme biyolojisi hakkında fazla bilgi yoktur.
Türkiye’deki dağılışı;Son yıllarda Şanlıurfa il merkezinin dağlık kısmında, kayalık yamaçlarda saptanmıştır.Deniz seviyesinden 1000 m. yüksekliğe çıkabilir.
Uyarı : Fotoğraf çekmek maksatlı dahi olsa kesinlikle bu canlılara 3 MT den daha fazla yaklaşmayınız !
Olası bir ısırılma durumunda derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurunuz. Yılan ısırıklarında ilk yardım kısmını yine bloglar içinde olan yazımızdan daha fazlasını öğrenebilirsiniz.
Ahmet TAŞÇI
Bilgi kaynakları: herpamura.org