Türkiye sularında yüzen 50'den fazla köpekbalığı türü bulunmaktadır , bunların arasında çekiç kafalılar ve kötü şöhretli büyük beyaz köpekbalıkları da vardır. Peki neden Türkiye'de neden köpekbalığı saldırısı ve köpekbalığı ile alakalı korku hikayeleri duymuyoruz?
Akdeniz tek başına 2.500.000 km2'den fazla bir alanı kaplar, bu nedenle plajlar kalabalık olduğunda bile köpekbalıklarının yüzmek, avlanmak ve huzur içinde yaşamak için bol bol alanlara sahip olduğunu anlıyoruz. Şunu belirtmekte fayda var, köpek balıklarının menülerinde insanlar yoktur. Köpekbalıkları balıkla ve leşlerle beslenir, bu canlılar balıkların peşinden gider. Bu nedenle, kıyı bölgelerinde aşırı avlanma sonucu stokların tükenmesine yol açarak köpek balıklarını denizin daha da açıklarına gittiği sebep oldu.
Türkiye'de köpekbalığı saldırıları çok nadirdir ve ama farklı bir çok ölüm daha da fazladır.( Trafik kazaları vs) Yani selakofobi (köpekbalığı korkusu) çekiyorsanız, Marmaris'te ve diğer popüler tatil beldelerinde güvenle yüzdüğünüz ve kürek çektiğinizden emin olabilirsiniz. Türkiye'deki köpek balıkları, kıyıdan uzak durabilmek için ellerinden geleni yaptıklarını artık bilebilirsiniz.
Büyük beyaz köpek balığı - Carcharodon carcharias
1881 ile 2011 yılları arasında Türkiye sularında toplam 46 büyük beyaz köpekbalığı tespit edilmiş ve kaydedilmiştir. Bireylerin boy ve ağırlıkları, 12 kg'da 85 cm'den 4.500 kg’, boylerı 8 metreye kadar değişebilir. Nüfus sayıları, balıkçı teknelerinin açıklarında ve orkinos çiftliklerinin yakınında meydana gelen gözlemlerle, belirlenmiştir.
Büyük beyaz köpekbalıklarının kötü bir şöhreti vardır ve genellikle filmlerde kötü olarak tasvir edilmiştir.(Jaws serisi bu filmler arasında ik sırayı almaktadır) Ancak çoğu zaman bu köpekbalıkları tamamen yanlış anlaşılmaktadır. Ne yazık ki, büyük beyaz köpek balıklarının bazen kafası karışıyor ve yüzücüleri veya sörfçüleri yüzeyin fok olarak değerlendirebiliyorlar.
Büyük beyazlar, dünyadaki en tanınmış köpekbalığı türüdür. İki tonlu belirgin bir renge sahiptirler, gri gövdeye ve karın altı beyaza sahip bir torpido şeklindedirler. Sırt yüzgeci genişçe üçgen ve kuyruk hilal şeklindedir. Sicilya Boğazı'nın yavrularının doğumu genç büyük beyaz köpekbalıklarının üreme alanı olduğu tahmin edilmektedir.
Çekiç kafalı köpekbalığı - Sphyrnidae lewini
Çekiç kafalı köpekbalıkları, Türkiye sularında yüzen bir başka ölümcül köpekbalığı türüdür. Aslında, yalnızca Akdeniz'de üç tür çekiç başlı vardır: büyük ve pürüzsüz bir yapıya sahiptirler. Hepsi genellikle 4 metre üzerinde büyür ve bazıları 6.5-7 metre uzunluğa ulaşabilir. Ünlü büyük beyaz köpekbalıklarının aksine, çekiç kafalılar gruplar halinde hareket eder.
Bu köpek balıklarını ayırt etmek çok kolaydır, ayırt edici şekilde şekillendirilmiş kafaları sayesinde bu canlıları çok rahat bir şekilde ayırt edebilirsiniz. Çekiç kafalı köpekbalıklarını görmek inanılmaz bir deneyim olsa da, bu türle kesinlikle karşılaşmamanız tavsiye edilir. İnsanları aktif olarak avlamazlar, ancak agresif ve öngörülemez davranışlarıyla bilinirler. Tüplü dalgıçlar etrafında inanılmaz derecede meraklıdırlar ve bu durumlarda tehlikeli yaklaşmalar yaşanabilir.
Çekiç kafalı köpekbalığı türlerinden ikisi, dünya çapında tehlike altındadır ve yumuşak çekiç kafalılar savunmasız olarak listelenmiştir. Nüfusun azalması, balık türlerinin aşırı avlanması ve büyük yüzgeçlerini satan kaçak avcılar gibi çeşitli faktörler yüzünden türü tehlike altındadır.
Kaplan Kum Köpek Balığı - Carcharias taurus
Yaygın olarak bilinen kaplan kum köpekbalığıyla karıştırılmaması gereken kaplan kum köpekbalığı, Akdeniz ve Ege Denizi'nde bulunan tamamen farklı bir türdür . Bu, Türkiye'deki en yaygın köpek balığı türlerinden biridir ve kumlu kıyı şeritlerinde (dolayısıyla kaplan kum köpekbalığı adı verilmiştir) ve batık resiflerde yaşar.
Dişlerine ve kötü şöhretli kuzenlerine rağmen, kaplan kum köpekbalığı aslında insanlar için tehlikeli değildir . Bu türün herhangi bir köpekbalığı saldırısına karıştığına dair bilinen bir vaka yoktur. Çatışma senaryolarında, kaplan kum köpekbalığı genellikle yakınlaşmak yerine kaçmayı seçer!
Siyah uçlu köpek balığı - Carcharhinus limbatus
Siyah yüzgeçli köpekbalıkları, sıcak ve ılıman koşullarda kalmayı tercih ederek ve küresel sularda yaygın bir türdür. Genellikle haliçlerin yakınında, sığ koylarda veya suyun daha sıcak olduğu resiflerde bulunurlar. Yaz aylarında, siyah yüzgeçli köpekbalıkları, Massachusetts ABD çevresindeki Cape Cod gibi biraz daha soğuk okyanuslara göç eder. Bu köpekbalıkları genellikle avı sırasında sudan dışarı sıçrarken görmek mümkündür. Bu tür, yüzeye yakın kemikli balıklara aşağıdan aniden kuvvetle saldırmak için kullanılan sinsi bir avlanma davranışı vardır. Menüdeki diğer canlılar arasında, vatozlar, kalamarlar ve bazı kabuklular yer alır ve balıkçı teknelerini takip ederek artıkları topladıkları bilinmektedir.
Ne yazık ki, bu türün kıyı habitatı nedeniyle, sayılar insan faaliyetlerinden ve gelişmesinden etkilenmiştir. Şu anda koruma listelerinde yakın tehdit altında olarak listelenmiştir.
Kum Köpekbalığı - Carcharhinus plumbeus
Kum köpekbalıkları genellikle benzer şekilde adlandırılan kaplan kum köpekbalığı ile karıştırılır, ancak bunlar tamamen farklı bir türdür. Bu köpekbalığı, aslında çok korkulan boğa köpekbalığı ile yakından ilişkilidir, ağır gövdeleri ve yuvarlak burunları vardır. Çok yüksek birinci sırt yüzgeci ve sırt arası sırt, kum köpekbalıklarının ayırt edici özellikleridir.
Bu köpekbalığının uzunluğu 2 ila 3 metre arasında değişmektedir. Büyük boyutlarına rağmen, kum köpekbalıkları genellikle köpekbalığı-insan karşılaşmalarının merkezinde değildir. Boğa köpekbalıklarının aksine, kum köpekbalığı türleri uysaldır, bu da onlarla yüzmek için en iyi türlerden biri yapar.
Adından da anlaşılacağı gibi, bu köpekbalıkları koylar, haliçler, limanlar veya nehir ağızları gibi sığ kıyı sularında çamurlu veya kumlu diplere yapışır. Ayrıca daha derin sulara yüzdükleri de bilinmektedir. Ana yavrulama alanlarından biri Marmaris'teki Boncuk Koyu'ndadır. Bu, Türkiye'deki en yaygın köpek balığı türlerinden biridir.
Sivriburun Camgöz - Carcharhinus brevipinna
Sivriburun camgöz köpekbalıkları, uygun bir şekilde benzersiz avlanma ve beslenme stratejilerinden dolayı böyle adlandırılır. Bu köpekbalıkları sudan dramatik bir şekilde sıçrar, momentum ve yüksek hızları havada dönmelerine neden olur. Bu, davranışı görme şansına sahip balıkçılar için oldukça muhteşem bir manzaradır!
Bu köpekbalıkları ortalama 2 metre uzunluğundadır ve ince ve aerodinamik vücutlara sahiptir. İlk bakışta, bu köpek balıkları, arka yüzgecin renginden dolayı kara yüzgeçli köpek balıklarıyla karıştırılabilir. Bununla birlikte, dönen köpekbalığının ilk sırt yüzgeci biraz daha üçgen şeklindedir ve vücut boyunca daha geridedir.
Tipik olarak, bu köpekbalıkları insanlar için bir tehdit oluşturmaz. Dar dişler, kesmek yerine kapmak için tasarlanmıştır. Bununla birlikte, bu köpekbalıkları beslenirken aşırı derecede heyecanlanır ve genellikle çılgına dönerek yüzerler, bu nedenle zıpkınla balık avlayanlar, suda dönen köpekbalıklarıyla birlikteyken her zaman dikkatli olmalıdır.
Bakır Köpekbalığı - Carcharhinus brachyurus
Bakır köpekbalıkları, aerodinamik bir gövdeye ve başın hemen arkasında hafif kavisli bir profile sahip ince bir yapıdadırlar. Burun uzun ve sivri, gözler oldukça büyük ve çıkıntılı, sırt yüzgeci uzun ve orak şeklindedir. Adından da anlaşılacağı gibi, üstleri bronz ila zeytin grisi, metalik bir parlaklık, bazen pembe bir döküm ve beyaz bir göbek altına sahiptir .
Nispeten artı olmayan doğalarına rağmen, bu köpek balıkları, insanlara yönelik sebepsiz köpekbalığı saldırıları listesinde onuncu sırada yer alıyor. Beslenme esnasında, bakır köpekbalıkları agresif ve öngörülemez hale gelebilir. Balıkçıların avlarını çaldıkları ve hatta kendi bölgelerinde zıpkınla balık avlayanlarla yakınlaştıkları bilinmektedir.
Bu köpek balıkları dünyanın her yerinde ılıman sularda bulunur. Akdeniz'de Fas kıyılarında yaygın olarak görülürler , ancak daha doğuda Türkiye kıyılarına doğru görülmüşlerdir. Bakır köpekbalıkları, dalga kırım bölgesi ile derin okyanus sahanlığı arasında yaşar.
Pamuk balığı - Prionace glauca
Pamuk köpekbalıkları, New England (ABD) gibi uzun mesafeleri Güney Amerika'ya göç ederek dünya okyanuslarında yüzer. Bu köpekbalıkları ortalama 3 metre uzunluğundadır ve daha soğuk ve daha derin suları tercih eder. Genellikle uyuşuk bir şekilde yüzerken, pamuk köpekbalıkları gerektiğinde hızlı bir şekilde hareket de edebilirler.
Bu köpekbalığı türü ikoniktir. Hafif gövdeleri ve uzun pektoral yüzgeçleri vardır. Adından açıkça anlaşılacağı gibi, bu köpekbalıkları, çoğu köpekbalığı türü gibi, karınlarının altında iki tonlu bir parlaklık bulunan koyu mavidir.
Pamuk köpekbalıkları nadiren insanlara saldırır. 1580'den 2013'e kadar, dördü ölüm olan yalnızca 13 Pamuk köpekbalığı ısırma vakası rapor edillmiştir.
Keler Balığı - Squatina squatina
Ve Türkiye'deki köpekbalıklarının listesini tamamlamak için son olarak Keler köpekbalığımız var. Türkiye sularında bulunan en nadir köpekbalığı türüdür . Bu köpekbalıkları, davranışları ve özellikleri bakımından inanılmaz derecede benzersizdir bir yapıları vardır ve bu da onların okyanusta bulunmalarını zorlaştırır.
Keler köpekbalıklarının vatozlarla büyük benzerlikleri vardır. Vücut genişlemiş pektoral ve pelvik yüzgeçlerle düz bir yapıdadır. Bu özellikler, Keler köpekbalığını deniz tabanına karşı kamufle etmek için mükemmeldir ve hiçbir şeyden şüphelenmeyen avları pusuya düşürmek için mükemmeldir.
Bu köpekbalıkları 2,5 metreye kadar büyüyebilir ve birçoğunun balina köpekbalıklarına biraz benzeyen benekli işaretleri vardır. Genel olarak, bu köpekbalıkları insanlara karşı saldırgan değildir. Ancak, kışkırtılırsa potansiyel olarak ısırabilirler. Tüplü dalgıçlarla çoğu etkileşim, Keler köpekbalığının zeminde hareketsiz kaldığını zamanlarda olur.
Akdeniz, Karadeniz ve Ege Denizi'nde Köpekbalığı Saldırıları
1931 ile 1983 yılları arasında Türkiye'de kayıtlı 13 köpekbalığı saldırısı yaşandı; Bu saldırılar Türkiye sularında insanlara ve teknelere yönelikti . Köpekbalığı saldırıları Türkiye kıyılarına yayıldı:
13 saldırıdan 10'u (%76,9) Marmara Denizi'nde gerçekleşti.
Akdeniz'de 2 saldırı kaydedildi
Ege Denizi'nde 1 saldırı
Yarısından fazlası balıkçı teknelerini içeriyordu. Saldırıların %25'inden biraz azı tüplü dalgıçlar ve zıpkınla balık avlayanları ve yüzücüler daha da azını içeriyordu. Türkiye'de köpekbalığı saldırılarından sadece iki kişi ölmüştür.
Türkiye'de köpekbalıkları yaygın mıdır?
Akdeniz’in etrafındaki okyanuslarda bol miktarda köpekbalığı olmasına rağmen, Türkiye kıyılarından köpekbalığı gözlemleri nadirdir. Bu iri ve heybetli yaratıklardan biriyle karşılaşmayı umuyorsanız, gidilecek en iyi yer, kum köpekbalıkları için popüler bir üreme alanı olan Marmaris'teki Boncuk Koyu'dur.
Türkiye'de büyük beyaz köpekbalıkları var mı?
Büyük beyaz köpekbalıkları, Türkiye kıyı şeridini nazikçe kucaklayan Akdeniz boyunca yüzerler. Ama panik yapmayın! Bu dev köpekbalıkları kıyı şeridinden oldukça uzakta durma eğilimindedir ve menülerinde insanlar yoktur.
Türkiye'de kaç tane köpekbalığı saldırısı oldu?
Türkiye'nin kumsallarına akın eden milyonlarca insana rağmen çok az sayıda köpekbalığı saldırısı bildirilmiştir. Aslında, 1931 ile 1983 yılları arasında Türkiye'de sadece 13 kayıtlı köpekbalığı saldırısı yaşanmıştır.
Ahmet TAŞÇI
Kaynak: Hakan Kabasakal
Fotoğraflar:
Kapak:https://white-shark-diving.com/
Carcharodon carcharias (Katie Moon)
Sphyrnidae lewini (scubatravel.com)
Carcharias taurus
https://balisharks.com/
Carcharhinus brachyurus (Rudie H. Kuiter)
Prionace glauca (Mark Conlin/NMFS - http://swfsc.noaa.gov/ImageGallery/Default.aspx?moid=529)
Squatina squatina(Nick Long )
Hakan Kabasakal