Semenderler, yaklaşık 500 amfibi türünü kapsar. Tipik olarak ince gövdeleri, kısa bacakları ve uzun kuyrukları vardır. Genellikle kuzey yarımkürede nemli veya kurak habitatlarda bulunur, semenderlerin çoğu küçük canlılardır.
Semenderler suyun içinde veya yakınında yaşar veya nemli zeminde bulur ve tipik olarak derelerde, göletlerde ve kayaların altı gibi diğer nemli yerlerde bulunur. Bazı türler yaşamları boyunca suda yaşarken, diğerleri periyodik olarak suya girer ve birkaçı yetişkin olarak tamamen karasaldır. Suya kabuksuz yumurta bırakırlar.Semenderler, kuyruk ve ayak parmakları da dahil olmak üzere kayıp uzuvlarını birkaç hafta içinde yenileyebilir ve bu avcıların saldırılarına karşı onları hayatta tutmayı sağlar.
Semender adı, Ateş Kertenkelesi anlamına gelen Yunanca sözcükten gelir. Bu isim, kütükler ateşe atıldığında semenderler sakladıkları kütüklerden kaçarken ortaya çıktıkları için verilmiştir.
Semenderler gececidir.
Bazı semender türleri zehirli olabilir ve hatta bazılarının dişleri olabilir.
Bazı semenderler ve kurbağaların dilleri vücutlarının 10 katı kadar uzun olabilir.
Çin Dev Semenderinde dünyanın en büyük semenderidir. 1.5 mt uzunluğa kadar büyüyebilir.
Amerika, dünyanın geri kalanının toplamından daha fazla semender türüne ev sahipliği yapmaktadır!
Diyet
Semenderler etobur, yani bitki örtüsü yerine et yiyorlar. Solucanlar, sümüklü böcekler ve salyangozlar gibi yavaş hareket eden diğer avları tercih ederler. Bazı büyük türler balıkları, küçük kabukluları ve böcekleri yerler. Bazı semenderler kurbağaları, fareleri ve hatta diğer semenderleri yerler.
Tehdit
Ölümcül chytrid mantarı, kirlilik ve sulak alan yaşam alanlarının tahrip olması nedeniyle, birçok semender popülasyonu son yıllarda dramatik bir düşüş yaşanmasına sebep oldu ve bazı türlerin nesli tükenmekte ve birkaçının da tehdit altında sayılıyor.
Üreme
Semenderlerin çoğu yumurta bırakır ama hepsini değil. Örneğin alpin semenderi ve ateş semenderi canlı yavrular doğurur.
Türlere bağlı olarak, diğer semenderler bir seferde 450'ye kadar yumurta bırakır.Semender yumurtaları berrak ve jöle gibidir, tıpkı kurbağa yumurtaları gibi. Aslında yavru semenderler tıpkı yavru kurbağalar gibidirler; yumurtaları suya bırakırlar ve yavrular bacaksız doğarlar.
Lissotriton vulgaris (Küçük Semender)
Genel Özellikleri: Kuyruk dahil toplam boyu 11 cm kadar olabilir. Kuyruk yanlardan basıktır. Üreme zamanında erkeklerde "sırt yüzgeci" meydana gelir. Başın üstünde genellikle uzunlamasına çizgiler bulunur. Sırt taraf erkeklerde daha koyu olup, yeşilimsi griye doğru değişir, dişilerde genellikle sarımsı kahverengidir. Bu zemin üzerinde koyu kahverengi veya siyahımsı lekeler vardır. Karın tarafın orta kısımları portakal kırmızısı, kenarları kirli beyaz renktedir. Üreme zamanında güneş gören fazla derin olmaya durgun ya da yavaş akan sularda yaşarlar. Karada, sudan uzak olmayan seyrek bitkili taşlık kısımlarda yaşar. Nesli tehdit altında değildir. IUCN kriterlerine göre LC (Least Concern) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Trakya, İzmir’e kadar Batı Anadolu.
Dünyadaki dağılışı:Kuzey ve Orta Avrupa’dan Sibirya’ya kadar yayılmıştır.
Lyciasalamandra antalyana (Antalya kara semenderi)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 14 cm. kadardır. Sırt rengi değişkenlik gösterir.Baskın olarak kahverengi zemin üzerine siyahımsı iki sıra lekeler bulunur.Vücut yanlaraı ve gövdenin üst kısmı ise açık sarı renktedir. Kuyruk turuncu-kırmızı kahverengi, üzerine siyah noktalıdır. Karın tarafı ise sarımsıdır.
Kayalık kireçtaşının ortaya çıkmasıyla ile ilişkili olup, genellikle Çam Ormanlarında bulunmaktadır. IUCN kriterlerine göre EN (Endangered) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Bu karasal kuyruklu amfibi Termessos Milli Parkı da dahil olmak üzere, Türkiye de Antalya’nın Kuzey ve Kuzeybatı’sındaki alanda sınırlıdır.
Lyciasalamandra atifi (Tüberlinaz kara semenderi)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 18 cm. kadardır. Sırt rengi koyu kahverengi zemin üzerine gümüşümsü beyaz noktalıdır. Vücut yanlarıdaki beyazımsı noktalar birleşik olduğundan açık grimsi renktedir. Üyeler ve kuyruk turuncu-kırmızı kahverengi, üzerine koyu yada açık noktalıdır. Ayrıca kuyruk üzerinde koyu beneklerde bulunur. Karın tarafı sarımsı turuncudur.
Genellikle çam ormanlarında nemli alanlarda, taş altlarında bulunmaktadır. Böceklerle beslenirler. Tür 1 veya 2 tamamen gelişmiş canlı birey doğurur. IUCN kriterlerine göre EN (Endangered) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Ülkemize endemik olan tür Antalya ilinde Tüberlinaz'dan, Selge antik kenti civarına kadar olan bölgede yayılmıştır. Deniz seviyesinden 1300 m. yüksekliğe çıkabilir.
Lyciasalamandra billae (Kemer kara semenderi)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 14 cm. kadardır. Sırt rengi koyu kahverengi veya pembemsi, arka kısmında iki sıra oluşturan küçük beyaz ve siyah lekeler bulunur. Parotoidler sarı veya pembe renkte,üzerinde siyahımsı benekler bulunur.Vücut yanlarının alt kısmı gümüşi beyaz renktedir.Bacakların ve kuyruğun üst kısmı kırmızımsı kahverengidir. Karın tarafı oldukça açık ten rengindedir.
Kalkerli kayaların yüzüyinde genellikle çam ormanlarında nemli alanlarda, taş altlarında bulunmaktadır. Böceklerle beslenirler. Tür 1 veya 2 tamamen gelişmiş canlı birey doğurur. IUCN kriterlerine göre CR (Critically Endangered) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Ülkemize endemik olan tür Antalya ilinde Kemer civarında Gedeler işe Beldibi arasında yayılmıştır. Deniz seviyesinden 230 m. yüksekliğe çıkabilir.
Lyciasalamandra fazilae (Göcek Kara Semenderi)
Genel özellikleri: Vücut uzunluğu 12-13 cm kadardır. Kuyruk, baş+gövde boyuna eşit veya daha kısadır. Genellikle erkeklerinde kuyruk kaidesinde belirgin bir "hedonik çıkıntı" bulunur. Başta basık yapılı paratoidler belirgindir. Sırt tarafın zemin rengi pembemsi kırmızı renktedir. Bu zemin üzerinde değişik büyüklükte siyahımsı kahverengi lekeler mevcuttur.Orman veya makiliklerin açıklıklarında taşlık ve benzeri cisimlerin altında yaşar. Nesli Tehlike altında olan bir türdür. IUCN kriterlerine göre EN (Endangered) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Muğla ve Fethiye civarında dağılış gösterir.
Dünyadaki dağılışı: Tür ülkemiz ve bazı Ege adalarında yayılmıştır.
Lyciasalamandra flavimembris (Marmaris kara semenderi)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 15 cm. kadardır. Sırt rengi koyu kahverengi zemin üzerine düzensiz küçük gümüşümsü veya sarımsı lekelidir. Paratoidler ve göz kapakları sarı renktedir. Bu benekler yan tarafta ince bir bant oluşturabilir.Üyeler ve kuyruk soluk sarımsı renkten kahverengi turuncuya kadar değişkendir ve üzerinde açık benekler bulunur. Karın tarafı pembemsi renktedir.
Çam ormanlarında kayaçların yakınlarında bulunmaktadır. Böceklerle beslenirler. Tür 1 veya 2 tamamen gelişmiş canlı birey doğurur. IUCN kriterlerine göre EN ( Endangered) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Ülkemize endemik olan tür Muğla ilinde Marmaris ile Ula arasında yayılmıştır. Deniz seviyesinden 620 m. yüksekliğe çıkabilir.
Lyciasalamandra luschani (Likya kara semenderi)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 15 cm. kadardır. Gözler patlak, kuyruk yuvarlığımsıdır.Vücut boyu baş ile gövdenin toplamına nerdeyse eşittir.Sırt tarafı parlak koyu zemin üzerine düzensiz sarımsı lekelerle örtülüdür. Sarımsı paratoid bezler üzerinde koyu siyah benekler bulunur. Kuyruk üstü de sırt gibidir. Kuyruk dibinin üst tarafında bir çıkıntı bulunur. Karın tarafı açık renktedir.
Genellikle çam ormanlarında nemli alanlarda, taş altlarında bulunmaktadır. Böceklerle beslenirler. Tür 1 veya 2 tamamen gelişmiş canlı birey doğurur. IUCN kriterlerine göre VU (Vulnerable) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Ülkemize endemik olan bu tür 3 alttür ile temsil edilmektedir. L. l. luschani Finike, Dodurga ve Patara civarında ; L. l. basoglui Kaş civarında ; L. l. finikensis Finike civarında yayılış gösterir. Deniz seviyesinden 840 m. yüksekliğe çıkabilir.
Mertensiella caucasica (Kafkas semenderi)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 20 cm. kadar ince ve uzun yapılıdır. Kuyruk yuvarlak, baş ile gövde boyunun toplamından daha uzundur. Kuyruk kökünün üst tarafında 2-3 cm. boyunda bir çıkıntı bulunur. Sırt tarafı siyahtan kahverengiye değişken zemin üzerine genellikle yuvarlığımsı ve boyuna dizilmiş sarı lekelidir. Karın tarafı gri veya kırmızı kahverengi zemin üzerine, küçük beyazımsı ve gri lekelidir. Bu lekeler yanlarda da görülür.
Akan derelerin kenarları ve yakınlarındaki ağaçlık kısımda yaşarlar. Gündüzleri taş altı ve ağaç parçaları altında gizlenirler. Besinlerini gece avladıkları solucan ve böcek türleri teşkil eder. Hareketleri oldukça hızlıdır. Bazen yumurta bırakır bazense canlı doğururlar. IUCN kriterlerine göre VU (Vulnerable) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Kuzeydoğu Anadolu'da Gümüşhane, Artvin, Rize, Trabzon ve Giresun illerinde yayılmıştır. Deniz seviyesinden 400-2800 m yüksekliğe çıkabilir
Neurergus crocatus (Urmiye semenderi)
Genel Özellikleri: İnce vücutlu türün boyun 19 cm. kadar olabilir. Gözleri patlak değil, kuyruk kaide kısmında yuvarlak, arkaya doğru yanlardan basıktır. Erkeklerde kloak dişilerden daha şişkindir. Üst tarafı siyah veya kırmızımsı lekeler bulunur. Bu lekeler Benekli Semender türünden biraz daha iridir. Karın tarafı ve kuyruk altı sarımsı portakal rengidir, seyrek küçük siyah lekeler gözlenir.
Bu tür yüksek yerlerdeki serin ve devamlı akan sularda yaşayan bir dağ formudur. Su kenarlarında ağaçlarda bulunabilir. Kış aylarını uygun oyuk ve taş altlarında geçirir. Gündüzleri uygun yerlerde gizlenirken geceleri suda ve karada yaşayan böcek türleri ve yumuşak vücutlu omurgasız hayvanlarla beslenir. Bir dişi 15-20 yumurta bırakır. IUCN kriterlerine göre VU (Vulnerable) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de Muş, Bitlis, Malatya'da görülür. Deniz seviyesinden 1500-2000 m. yükseklerde yaşar.
Neurergus strauchii (Benekli Semender)
Genel özellikleri: Zarif yapılı türün boyu yaklaşık 20 cm kadardır. Kuyruk kaide kısmında yuvarlak arkaya doğru yanlardan basık bir hal alır. Sırtın zemin rengi koyu kahverengiden siyaha kadar değişir. Üzerinde çok sayıda küçük yuvarlağımsı sarı veya portakal kırmızısı lekeler vardır. Karın taraf siyahımsı gri, yalnız orta kısmında sarımsı veya kırmızımsı boyuna bir şerit bulunur. Aynı şerit kuyruk Altında da devam eder. Erkeklerde kloak özellikle üzreme zamanında dişilere göre daha şişkindir.Serin ve devamlı akan sularda yaşar. Kış ayların uygun oyuk ve taş altlarında kayalarda geçirir. Populasyon durumu çok yakında değil ama önlem alınmazsa nesli orta vadede tehlike altına girebilecek bir türdür. IUCN kriterlerine göre VU (Vulnerable) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Doğu Anadolu’nun batı ve güney kısımlarında dağılış gösterir.
Dünyadaki dağılışı: Türkiye, İran ve Irak’da yayılış göstermektedir.
Ommatotriton ophryticus (Şeritli karadeniz semenderi)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 20 cm. kadar olabilir. Baharda üreme zamanında erkekte meydana gelen sırt yüzgeçleri uzun ve parlak, kuyruk yüzgecin üst serbest kenarı daha az tırtıklı veya dalgalıdır. Üreme zamanı sırt tarafı grimsi, yeşilimsi kahverengi zemin üzerine küçük sık ve daha koyu lekelidir. Dişilerde lekeler daha azdır.Sırt yüzgecinde dikey siyah şeritler mevcuttur. Vücut yanlarında boyuna birer gümüşi şerit uzanır. Bu şerit kuyruğun ilk yarısında da az veya çok belirgindir. Gümüşi şerit üst ve altında az veya çok devamlı koyu bantlar arasında yer alır. Karın tarafı sarımsı, pembemsi ve ya turuncu sırttakilerden daha seyrek ve küçük lekelidir.
Üreme zamanında bol bitkili sığ ve durgun veya ağır akan sularda yaşarlar. Diğer zamanlarda su yakınlarında ormanlık ve taşlık alanlarda bulunurlar. Sucul böceklerle,yumuşak vücutlu omurgasızlar ve bunların larvaları ile beslenirler. Bir dişi 100-300 yumurta bırakabilir. IUCN kriterlerine göre NT (Near Threatened) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de tüm Karadeniz Bölgesi ve Marmara Bölgesi'nde yayılmıştır. Deniz seviyesinden 2000 m. yüksekliğe çıkabilir.
Ommatotriton vittatus (Şeritli semender)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu 13 cm. kadar ve kuyruk yanlardan basıktır. Baharda üreme zamanında erkekte meydana gelen sırt yüzgeçleri çok derin tırtıklı, kuyruk yüzgecin üst serbest kenarı daha az tırtıklı veya dalgalıdır. Üreme zamanı sırt tarafı grimsi, yeşilimsi kahverengi zemin üzerine küçük sık ve daha koyu lekelidir. Dişilerde lekeler daha azdır.Sırt yüzgecinde dikey siyah şeritler mevcuttur. Vücut yanlarında boyuna birer gümüşi şerit uzanır. Bu şerit kuyruğun ilk yarısında da az veya çok belirgindir. Gümüşi şerit üst ve altında az veya çok devamlı koyu bantlar arasında yer alır. Karın tarafı sarımsı, pembemsi ve ya turuncu sırttakilerden daha seyrek ve küçük lekelidir.
Üreme zamanında bol bitkili sığ ve durgun veya ağır akan sularda yaşarlar. Diğer zamanlarda su yakınlarında ormanlık ve taşlık alanlarda bulunurlar. Sucul böceklerle,yumuşak vücutlu omurgasızlar ve bunların larvaları ile beslenirler. Bir dişi 100-300 yumurta bırakabilir. IUCN kriterlerine göre LC(Least Concern) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı; Türkiye'de yayılışı birbirinden kopuk iki bölge halindedir. Anadolunun kuzey kısımları (Bursa'ya kadar), Güneyde Gaziantep, Adana, Mersin ve Hatay civarıdır. Deniz seviyesinden 2750 m. yüksekliğe çıkabilir.
Salamandra infraimmaculata (Lekeli Semender)
Genel özellikleri: 25 cm'e kadar ulaşabilen vücut, kalın yapılıdır. Kuyruk uç kısmına kadar yuvarlağımsıdır. Başın ön kısmı yuvarlak, gözler büyüktür. Gözün arkasındaki "parotoid" bezleri belirgin ve büyüktür. Sırt tarafın zemin rengi bazen çok koyu kahverengi, genellikle ise siyahtır ve üzerinde sarı veya portakal kırmızısı renkte lekeler mevcuttur. Bu lekelerin şekil ve büyüklükleri oldukça değişkendir. Tepe ve dağlık bölgelerdeki nemli orman, ağaçlıklarda, bazen de yerleşim yerlerinde yaprak altı, kökler arası, taş araları ve oyuklarda gizlenir. Geceleri solucan ve yumuşak vücutlu böceklerle beslenir. Yağışlı havalarda gündüzleri de ortalıkta dolaşırken görülürler. Önlem alınmazsa nesli yakın zamanda tehdit altına girecek türlerdendir. IUCN kriterlerine göre NT (Near Threatened) statüsündedir.
Türkiye’deki dağılışı;Akdeniz’in doğu kesimleri, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yaşar.
Dünyadaki dağılışı: Türkiye ve Arap Yarımadasının kuzey batı ve kuzey doğu kısımlarında dağılış gösterir.
Triturus karelinii (Pürtüklü Semender)
Genel Özellikleri: Vücut uzunluğu yaklaşık 18 cm kadardır. Kuyruk yanlardan basıktır. Üreme zamanı erkeklerde "sırt yüzgeci" bulunur. Bu sırt yüzgeci ile kuyruk yüzgeci arasında kesinti vardır. Derileri özellikle karasal dönemde daha belirgin olmak üzere pürtüklüdür. Dişilerde genellikle sırt ortasında sarı veya kahverengi ince bir şerit uzanır. Karın taraf sarı veya portakal kırmızısı, siyah veya mavimsi lekelidir. Sırt taraf koyu yeşilimsi, grimsi onlarda olabilir. Üreme zamanında derin ve yoğun bitkili sularda yaşar. Bazen küçük su birikintilerinde ve göllerin kenar kısımlarında da görülürler. Geriye kalan zamanlarda bu sulara yakın nemli ormanlık ve taşlık alanlarda bulunur.
Türkiye’deki dağılışı; Trakya, Batı Anadolu’da İzmir’in kuzeyi ve Kuzey Anadolu’da dağılış gösterir.
Dünyadaki dağılışı: Kuzey İran, Kafkasya, Türkiye, Yunanistan ve Arnavutluk’da yayılış gösterir. 
Bu sitede yer alan yazılar ortak proje siemiz olan www.herpamura.org dan alınmıştır. Ek bilgiler Ahmet TAŞÇI tarafından eklenmiştir. Ülkemizde zehirli semender türü bulunmamaktadır.
Fotoğraflar :Wikipedia-CalPhotos - University of California, Berkeley-