Görsel: Wikimedia (Norbert Nagel)
Echimyidae, yani dikenli fareler familyasının türlerinden biri olan Myocastor coypus yarı sucul, otçul ve büyük bir kemirgendir. İngilizce’de “coypu” ya da “nutria” olarak bilinir. Ülkemizde ise su maymunu olarak isimlendirilmiştir.
Nehir kenarlarında oyuklar şeklinde yuvalar yaparlar ve genelde sucul bitkiler ile beslenirler. İki çift turuncu kemirici ön dişleri çok bariz şekilde dikkat çekmektedir ve yarı sucul yaşama uyum sağlaması sebebi ile arka ayakları perdelidir. Çiftliklerde altı yıla kadar yaşayabildikleri bilinse de doğada en fazla üç yıl yaşadıkları ve bireylerin çoğunun bir yılın sonunda öldükleri gözlemlenmiştir.
Ana vatanı Güney Amerika olan bu canlılar 1900’lerin başında kürkleri sebebi ile çiftliklerde yetiştirilmek üzere Güney Amerika'dan, Avrupa, Asya ve Afrika’ya kadar getirilmiştir. Hâlâ bazı yerlerde kürkleri için çiftliklerde yetiştiriliyor olsalar da genel anlamda kürklerine olan ilginin azalması sebebi ile çiftlikteki hayvanlar doğaya salınmış ya da kaçmıştır. Doğal avcıları olan timsahlar, büyük yılanlar ve avcı kuşlar genelde bu yeni alanlarda bulunmadığından bu canlılar çok hızlı şekilde çoğalıp büyük alanlara yayılmışlardır.
Çiftliklerden bir şekilde doğaya salınan ya da kaçan bu canlılar sulak ve bataklık alanlara çok ciddi zararlar vermiştir. Yılın tüm dönemlerinde beslenen bu canlılar özellikle kış aylarında yiyecek ararken, toprak altı bitkisel yapılara ciddi zararlar verirler. Bu sebeple doğal olarak bulunmadıkları diğer tüm ülkelerde istilacı tür olarak tanımlanmış ve popülasyonların kontrol altına alınması için uzun yıllar çalışmalar yapılmıştır.
Örneğin İtalya’da 1995 ve 2000 yılları arasında su maymunlarının doğaya verdiği zarar 11,631,721 Euro olarak hesaplanmıştır. Aynı yıllar arasında popülasyon kontrolü için yapılan çalışmalarda 220,668 su maymunu öldürülmüş ve bu çalışmalar 2,614,408 Euro’ya mal olmuştur. 2000 yılından sonra da tahminlere göre popülasyon 2.5-3.3 kat büyümüş ve yıllık ortalama 9-12 milyon Euro zarara mal olabileceği öngörülmüştür.
Britanya’da ise su maymunları ilk kez 1932 yılında doğada serbest olarak görülmeye başlanmıştır. Bunun üzerine popülasyonu kontrol altına almak üzere 1943 ile 1981 yılları arasında birçok çalışma yapılmıştır. Uzun yıllar süren bu çalışmalar sonunda su maymunu popülasyonları neredeyse tamamen yok edilmiştir. En son 1989 yılında yalnızca üç erkek su maymunu kayıt edilmiştir.
Su maymunlarının ne derece ciddi habitat kayıplarına sebep olduğunun bir örneği olan ve Maryland, ABD’de bulunan Karasu Ulusal Yaban Hayatı Sığınağı'nın (Blackwater National Wildlife Refuge) 1938 ile 1989 yılları arasındaki, özellikle su maymunlarından kaynaklanan habitat kaybına ait fotoğraflarını görüntülemek için aşağıdaki linke tıklayabilirsiniz.
(http://www.wicomicoriver.org/uploads/2/7/3/3/27333915/7372601.jpg?418)
Su maymunlarının ülkemizdeki ilk kaydı 1973’te Ermenistan ve İran sınırlarında bulunan Aras Nehri ve Arpaçay barajından verilmiştir. Daha sonra ise 1967 yılında Kafkasya’da ve 1975 yılında Suriye ve İsrail sınırlarında kaydedilmiştir. 1994 ve 1999 yıllarında ise Türkiye’nin Avrupa kısmında (Meriç Nehri boyunca) su maymunlarının varlığı kayıt edilmiştir. Ülkemiz topraklarına ve sulak alanlarına mümkün olan tüm sınırlardan giriş yapan ve yayılmaya devam eden bu canlıların, diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizin daha içlerine ilerleyip çok ciddi doğal ve maddi zararlar verebileceği öngörülebilir. Birçok ülkenin yıllarca süren çalışmaları ve bu çalışmalar için harcanan zaman, para ve insan gücü göz önünde bulundurulduğunda, ülkemizde su maymunları ciddi problemler yaratmadan önce, popülasyonların kontrol altına alınması için en kısa sürede çalışmalar yapılması gerekmektedir. Bu tehlikeye rağmen ülkemizde su maymunlarının popülasyonlarını kontrol altına almak adına herhangi bir çalışma şu ana kadar yapılmamıştır. Aksine su maymunları görüldüklerinde ve bulunduklarında koruma altına alınmaktadır. Umarız en kısa zamanda, doğal sulak alanlarımız zarar görmeden ve tehlike ciddi boyutlara ulaşmadan önce yetkili merciler tarafından gerekli önlemler alınır.
Kaynaklar:
· https://www.thoughtco.com/nutria-4771826
· https://en.wikipedia.org/wiki/Coypu
· https://tr.wikipedia.org/wiki/Koypu
· http://www.tramem.org/memeliler/?fsx=2fsdl17@d&tur=Sumaymunu
· http://www.columbia.edu/itc/cerc/danoff-burg/invasion_bio/inv_spp_summ/Myocastor_coypus2.html
· http://www.wicomicoriver.org/nutria.html
· Beytullah Özkan (1999) INVASIVE COYPUS, MYOCASTOR COYPUS (MOLINA, 1782), IN THE EUROPEAN PART OF TURKEY, Israel Journal of Zoology, 45:2, 289-291
· Panzacchi, M., Cocchi, R., Genovesi, P., & Bertolino, S. (2007). Population control of coypu Myocastor coypus in Italy compared to eradication in UK: a cost-benefit analysis. Wildlife Biology, 13(2), 159–171.
· İlker A (2009). Iğdır ili Myocastor coypus (Molina, 1782) (Su maymunu)'un biyolojisi ve ekolojisi (Mammalia:Rodentia). Kırıkkale Üniversitesi, YL Tezi.