Otbiçenler, Opiliones Arachnida yani örümceğimsiler sınıfındandır.
Bu grubun bilimsel adı, kabaca çoban anlamına gelen Latince opilo kelimesinden gelmektedir . Bir zamanlar Avrupalı çobanlar koyunlarına bakmak için ayaklıklar kullanırlardı ve bu eklem bacaklının vücudunun uzun bacaklarının üzerindeki görünümünün bu adı almasına ilham verdiği düşünülmektedir. Otbiçenler, çoban örümcekleri, hasat örümcekleri olarak da isimlendirilmektedir.
Otbiçenler bahçede faydalı yırtıcılardır ve yerleşim alanlarında çok yaygın olarak bulunabilirler, yeter ki doğru yere bakmasını bilmelisiniz. Toprak yüzeylerde ve kayaların ya da malçların altında sıkça bulunabilirler. Ayrıca, ağaç gövdelerinde veya sarmaşık bahçe bitki örtüsünde yaygın olarak bulunurlar. Otbiçen mevcudiyeti, haşere popülasyonlarını tamamen kontrol etme olasılığı olmasa da, biyolojik kontrole katkıda bulunurlar. Otbiçenler su kaybına karşı çok hassas canlılardır ve bu sebeple menli yerlerde bulunmak zorundadırlar, bu nedenle kayalar, malç ve kütükler gibi bahçe ekipmanlarını ısıdan ve doğrudan güneş ışığından korunma sağlamak için kullanabilirler.
Otbiçenler, örümceklerle akrabadır - ikisi de Arachnida sınıfındandır. Ancak bu iki canlı arasında gözler de dahil olmak üzere bazı önemli farklılıklar vardır, örnek: otbicenlerde 2 göz varken örümceklerde 6-8 göz vardır, ipek üretemezler böylecede ağ yapmazlar ve zehir üretmezler. En ölümcül zehiri üreten gibi, insanı ısırma yeteneğin den yoksun olan otbiçenler hakkındaki şehir efsanesi kesinlikle doğru değil! Otbiçenler, iki göz içeren prosoma merkezli vücudun dışına çıkık bir alan olan bir oküleryuma sahiptir, oysa örümceklerin 6-8 gözü vardır. Bir örümcekle otbiçeni bu kolay önemli özelliğinden yararlanarak ayırt edebilirsiniz.
Tüm araknidler gibi, otbiçenler de prosoma ve opisthosoma'dan oluşan iki parçalı bir gövdeye sahiptir. otbiçenlerde bu vücut bölümleri birleştikleri yerde daralmazlar ve boyları 2 ila 10 mm arasında değişen oval, tek parçalı bir gövde görünümü vardır. Prosomalarında dört çift uzun, ince bacak ve bir çift pedipalp bulunur; bunlar, avlarını yakalamak, beslemek ve çiftleşmek için kullanılan keliser veya ağız kısımlarına yakın kısa uzantılardır. Harika bir kamuflaj ustasıdırlar, ortama göre farklı renklidirler ve çevreyle iyi uyum sağlarlar.
Çoğu otbiçen üremek için çiftleşir, ancak birkaç tür partenojeniktir, yani dişiler erkeklerin yokluğunda yumurta üretebilir. Çiftleşmeden sonra dişiler, yumurtalarını ağaç kabuğu, toprak veya malç altında korunan boşluklara tek tek veya gruplar halinde bırakmak için uzun yumurtlama kanallarını kullanırlar. Bazı türlerde dişiler, yumurtadan çıkana kadar yumurtaları korur. otbiçenler yumurtalarından çıkacak ve yetişkinliğe ulaşmadan önce birkaç olgunlaşma aşamasından geçerek deri değiştirir. Yetişkin evresinin uzunluğu 1 ila 2 ay ile bir yıl veya daha fazla arasında değişir. Ilıman iklimlerde, otbiçenlerin korunan alanlarda yumurtaları, olgunlaşmadan kışı geçirebilir.
Otbiçenler iki gözleriyle ışığın değişen yoğunluklarını ayırt edebilirler, ancak çevrelerinde gezinmek ve av aramak için çoğunlukla diğer ipuçlarına güvenirler. İkinci çift bacakları, çevrelerindeki avlardan gelen titreşimleri ve muhtemelen koku alma ipuçlarını algılayabilen reseptörleri vardır. Avlarına zehir enjekte eden örümceklerin aksine, otbiçenler onu keliser ve pedipalpleriyle yakalar ve rahatça tüketebilmek için parçalara ayırır. Otbiçenler hem ölü hem de canlı yumuşak gövdeli avları tükettiği bilinmektedir. Bunlar, yaprak bitleri, çekirgeler, böcek larvaları, sümüklü böcekler, akarlar ve tırtıllar gibi haşere türlerini içeren birçok eklem bacaklı grubuyla beslenen genel avcılardır. Ayrıca bazen başka bir avcı tarafından yakalanan avları çaldıkları da bilinmektedir! Bazı otbiçenlerin de polenle beslendiği bildiği bilinmektedir. Bu canlılar dehidrasyona karşı çok hassastır ve su, hayatta kalmaları ve uzun ömürleri için önemlidir. Çoğu tür geceleri aktiftir ve gün boyunca güneşten korunan yerlerde bulunurlar.
Otbiçenler bazı ilginç savunma davranışları gösterirler. Kuş gibi bir yırtıcı tarafından tehdit edilirse, bazı otbiçen türleri sallanma ve bu sayede kendilerini tehlikeli gibi göstermeye çalışan bir savunma davranışı gösterirler, eğer yırtıcı uzaklaşmazsa vücutlarını çok hızla titretiriler, bu davranış yırtıcının onu yakalamasını zorlaştırır. Bir avcı bir otbiçenin bacağını yakalarsa, otbiçen bacağını femur ve trokanter arasındaki eklemden ayırabilir. Ayrılan bacak, avcının dikkatini dağıtmak için bir saate kadar hareket özelliği gösterir. Ne yazık ki, kopan bacak bölümleri tekrar büyümez ama hayatta kalmış olur. otbiçenler ayrıca kimyasal savunmalara sahiptir. Rahatsız edilirlerse, prosomalarında bulunan koku bezlerinden savunma amaçlı bir bileşik salgılarlar. Bileşik, eklembacaklıların vücudunu çevreleyen bir sıvı veya gaz olarak salınabilir. Bazı türler ayrıca koku bezlerinden savunma sıvısını toplar ve bacaklarını kullanarak olası bir saldırgana bunu bulaştırabilir.
Otbiçenler genellikle kendi başlarına bulunsalar da, bazı türler zaman zaman kümeler oluşturur. Bu davranış gerek sıcak zamanlarda vücut nemlerini korumak ya da cifleşmek için olabilir.
Ahmet TAŞÇI
Kaynaklar:
Beccaloni, J. 2009. Arachnids. University of California Press. Berkeley, California. 230 pages.
Gardiner, M.M. 2015. Good Garden Bugs. Quarry Books. Beverly, Massachusetts. 176 pages.
Pinto-da-Rocha, R., M. Glauco and G. Gonzalo. 2007. Harvestmen: The Biology of Opiliones. Harvard University Press. Boston, Massachusetts. 608 pages.