Orman yangınları doğal bir olaydan kazadan yada terör faliyeti sebebi ile gerçekleşebilir. Ormanlar bu yangınlarla başa çıkmak için zamanla evrimleşmiştirler. Orman yangınları ne kadar yıkıcı görünse de, ormanlar çoğu zaman yeniden doğar. Ancak bazı durumlarda, orman yangınları o kadar şiddetli hale gelir ki, toprağın onarılması yıllar hatta dafa fazla süre alabilecek ciddi hasarlara neden olabilir.
Yüksek sıcaklıktaki yangınlar, toprak partikülleri üzerinde yeniden yoğunlaşan hidrofobik bileşikleri buharlaştırarak ve onları su itici bir tabaka ile kaplayarak toprağın su itici veya hidrofobik hale gelmesine neden olabilir. Toprak hidrofobik olduğunda çok daha az su emer, bu da bitkilerin kök salmasını zorlaştırır ve yangın sonrası araziyi erozyona karşı son derece savunmasız bırakır. Erozyon, değerli üst toprağı alıp götürür ve akarsuları ve su yollarını tıkayarak öncü türlerin araziyi kolonileştirmesini zorlaştırır. Ateşten çıkan kül, sorunu daha da kötüleştirir, topraktaki gözenekleri tıkar, böylece su toprağa nüfuz edemez. Şiddetli bir yangından sonra toprak, aylar hatta yıllar boyunca hidrofobik kalabilir, ancak parçacıklar tipik olarak altı yıl veya daha kısa sürede hidrofobik özelliğini kaybederler.
Toprak sterilizasyonu, sıcak ve yavaş hareket eden bir yangının toprak mantarlarını ve organizmalarını yok ettiği yerde gerçekleşir. Topraktaki bakteri ve mantarlar, orada yaşayan bitkiler için besin sağlamada kritik bir rol oynar. Toprak sterilizasyonu, yangından sonra uzun yıllar orman iyileşmesini geciktirebilir. Bazen toprak organizma aktivitesinin yangın öncesi seviyelere ulaşması 12 yıl kadar sürebilir. Yoğun orman yangınları ayrıca topraktaki mevcut nitrojen miktarını da azaltarak bitkilerin ve organizmaların yeniden kolonileşmesini zorlaştırır. Yangının sıcaklığı ne kadar yüksek olursa, bu etki o kadar şiddetli olur.
Yangınlardan sonra çok iyi ve akılcı bir şekilde hareket etmek gerekir. Dayanıklı istilacı türler, yangın sonrası araziyi kolonize edebilir, ardından yerli türlerin geri dönüşünü engelleyebilir. Bu gibi durumlarda, yerli ekosistem asla eski haline gelemeyebilir, çünkü yerli olmayan istilacı türlere odaklanan yeni bir ekosistemin yerini alabilir.
Büyük bir orman yangınının üzücü sonrasında, yangının kendisindeki onarıcı gücü takdir etmek zor gelebilir. Özellikle yağmur yağdığında toprağı yerinde tutacak hiçbir şey kalmadığında, ani sel ve çamur kaymalarına neden olur.
Ancak yağmur aynı zamanda kalan araziye yeniden hayat vererek kömürleşmiş alanlarda yeni bitki örtüsünün büyümesini de sağlayacaktır. Bu yağmurlar sayesinde orman tabanında depolanan tohumlar çimlenmeye başlar. Bazı ağaçlar, ölü ağaçların bazal tomurcuklarından dallar vermeye başlar.
Hatta bazı türler yayılmak için orman yangınına bile ihtiyaç duyarlar. Örneğin, (Yellowstone bölgesine özgü) çam ve orman direği çamlarının tohumları, yalnızca orman yangını ile bağlantılı yüksek sıcaklıklar tarafından kırılarak açılabilen reçineli bir bağla kapatılır. Yangın bu tohumların açılmasına yardımcı olur.
Orman yangınından sonra yeni çıplak toprağa taşınan ilk bitkiler kır çiçekleri veya “yabani otlardır”. Bu hızlı filizlenen, yapraklı otsu bitkilerdir, aynı zamanda "geçici bitkiler" olarak da bilinir. Hızla filizlenir, büyür ve tohum üretirler.
Çalılar zamanla büyümeye başlar ve daha sonra baskın hale geldikçe taçları kalın bir gölgelik oluşturmaya başlar. Aslında, tek bir agresif ağaç türünün (ardıç gibi) yıllarca baskın olması alışılmadık bir durum değildir. Altındaki çimenleri neredeyse tamamen gölgede bırakır. Çalı gölgelik, malç ve nihayetinde toprak üretmek için kalın bir yaprak tabakası oluşturur. Çalı ağaçları olgunlaştıklarında (ki bu 40 yıl veya daha fazla sürebilir), bir orman malçının altında nispeten zengin, ufalanan bir üst toprak tabakası oluşturur. Bu örtü ile orman toprağı artık gölgeli ve serin olacak ve ortamdaki nemi tutacak görevi yapmaya başlayacaktır.
Ortaya çıkan sonraki türlere “öncü ağaçlar” denir. Bu ağaçlar cılız, yavaş büyüyen ağaçlardır. Sert koşullar altında, kurak, besin açısından fakir topraklarda önemli ölçüde boyutlarda olgunlaşabilirler.
Bazı yaygın öncü ağaç türleri arasında kırmızı sedir, kızılağaç, kara akasya, çoğu çam ve karaçam, sarı kavak ve titrek kavak bulunur.
Bu ağaçlar zamana bağlı olarak filizlenmeye ve kendilerini kurmaya başladığında, mevcut otlaklar geri çekilmeye başlar. ( bir nevi uyuyuş diyebiliriz) Ağaçlar tek tek otlak alanlar üzerine yayılır ve onları gölgelemeye başlar. Çok geçmeden öncü ağaçlar tüm bölgede yaygınlaşır.
Yaban hayatı
Haycanlar alevler başladığında, orada öylece oturup yanmayı beklemezler( ani ve aşırı rüzgarlı yangınlar hariç). Kuşlar uçup gidecek. Memeliler koşacak. Amfibiler ve diğer küçük yaratıklar toprağa girer, kütüklerde veya kayaların altında saklanacaklardır. Diğer bazı hayvanlarda derelere ve göllere sığınacaklardır. Normal şartlardan bahsettiğimiz unutulmamalıdır. Bir çok canlı yukarıda saydığımız alanların yoksunluğundan yada bulundukları o an ki yerlerinde yangına yakalanıp ölmektedirler
Sözün özü olarak ormanlar kendilerini bir şekilde yenileyecektir. Farklı fikir ve teorilerle akıl bulandırmanın manası yok. Ormancılık bir bilim dalıdır ve ormancılar bu işleri çok iyi bilmektedirler.
Orman Yangınından ÖNCE Yapılması Gerekenler:
- Evinizi yanıcı bitki örtüsü ve malzemelerden ayırmak için savunulabilir alan yaratabilirsiniz.
- Tüm yerel yangın ve bina yönetmeliklerine ve yabani ot azaltma yönetmeliklerine dikkat etmelisiniz.
- Tüm ağaçları ve çalı dallarını, elektrik kablolarına temas etmeyecek veya bacanızdan sarkmayacak şekilde budayın (Elektrik hatlarının etrafını kendiniz kırpmayın, bir profesyonel destek alınız).
- Tüm alt dalları yerden 3 metre yüksekten budayın.
- Binaları bitişiğindeki ölü ağaçları veya ölmekte olan dallardan uzak tutun.
- Yakacak odunları evinizden ve diğer binalardan uzağa istifleyin (Yığınlarınızın etrafında boşluk bırakın).
- Çatı yüzeylerini her zaman çam iğnelerinden, yapraklardan ve döküntülerden uzak tutun.
- Bacaları temizleyin ve kıvılcım önleyici malzemeleri yılda iki kez kontrol edin ve bakımını yapın.
- Yağmur oluklarını her zaman yapraklardan uzak tutun.
- Yapıları inşa ederken, yenilerken veya güçlendirme yaparken onaylı yangına dayanıklı malzemeler kullanın.
- Ev numaralarınızın hem gündüz hem de gece sokaktan açıkça göründüğünden emin olun.
- Yanıcı veya parlayıcı malzemeleri bu iş için uygun onaylı kaplarda saklayın.
- Tüm önemli kağıtları yanmaz bir kapta saklayın veya kopyalarını başka bir yerde saklayın.
- Aile üyeleriyle birlikte tahliye planları yapın. Dışarıda bir toplanma yeri ve irtibat kişisi belirleyin. Düzenli olarak tatbikat yapınız.
- İlk yardım çantası ve pille çalışan telsiz, radyo ve el fenerlerini ilave yeni pillerle birlikte hazır bulundurunuz.
Orman Yangını SIRASINDA yapılması gerekenler:
- En son acil durum bilgilerini almak için bir TV veya radyoyu açın.
- Bir merdiveniniz varsa, siz ve itfaiyecilerin çatıya erişiminiz olması için onu eve dayayın.
- Hortumlar ve yeterli su varsa bunları kurun. Kovaları suyla doldurun.
- Evi çevreleyen alandan (çim sandalyeleri, masalar vb.) yanıcı malzemeleri çıkarın.
- Duman çıkması durumunda görünürlük için her odada bir ışık açın.
- Yanıcı perdeleri ve perdeleri açın veya aşağı indirin.
- Tüm jaluzileri ve yanıcı olmayan pencere kaplamalarını kapatın.
- Döşemeli mobilyaları pencerelerden ve sürgülü cam kapılardan uzaklaştırın.
- İstendiğinde tüm aile üyelerini ve evcil hayvanları tahliye etmeye hazır olun.
- Klima/hava sirkülasyon sistemlerini kapatın
- Mümkünse evcil hayvanlarınızı koruyun.
Orman Yangınından SONRA yapılması gerekenler:
- Evinize dönmeye çalışmadan önce itfaiye görevlilerine danışın.
- Yanmış bir alana tekrar girerken dikkatli olun - alevlenmeler meydana gelebilir.
- Sıcak noktalar, için için yanan kütükler ve bitki örtüsü için zemini kontrol edin. Su kovalarınızı kullanın.
- Kıvılcım ve köz için çatıyı ve dış alanları kontrol edin.
- Tavan arasını ve evin her yerinde gizli yanma, kıvılcım ve köz olup olmadığını kontrol edin.
- Birkaç gün boyunca sorunlu alanları kontrol etmeye devam edin.
- Herhangi bir tehlike algılanırsa 110 ile iletişime geçin.
Bu felakette devlet görevlisi olsun sivil halk olsun canla başla çalışan herkese sonsuz teşekkürler.
Ahmet TAŞÇI
Fotoğraflar:sondakika-t24-tgrthaber