Oluklu kertenkele yada bacaksız kertenkele popülasyonları çoğu zaman sabit olsa da bölgeleri gittikçe daha fazla zarar geldikçe birden fazla tehlikeyle karşı karşı ve şehirleşme yaşam alanını tahrip etmektedir. Yılanlarla olan yakın benzerliklerinden dolayı
birçok insan onları tehdit olarak algılar ve öldürür. Bazılarında birçok yetiştirici olmasına rağmen, hala doğadan evcil hayvan ticareti için toplanmaktadır. Bu canlıları esaret altında yetiştirmeye devam edilmektedir.
Artan sayıda sürüngen türünün nesli tükenirken, bacaksız kertenkele deri, botlarda, ceketlerde ve diğer ıvır zıvırlarda kullanım için daha popüler hale gelmektedir. Bacaksızlıkların korunabilmesi için eğitim çabalarına ihtiyaç vardır.Bu kertenkeleler aşırı avlanmaktadır.
Bu kertenkeleler crepuscular (alacakaranlıkta ve şafaktan önce aktif) veya gecedir.
Yüzebilirler ve ağaçlara tırmanabilirler, ancak bunu yalnızca gerekli olduğu hallerde yaparlar. Ağızları koni biçimli dişlerle doludur. eklem bacaklı dış iskeletlerini veya salyangoz kabuklarını ezmek için kullanışlıdır. Çoğunlukla yalnızdırlar, gündüz saatlerini güneşlenerek geçirirler. Avın geçmesi için pusuya yatmak yerine, kayalarda veya ağaç dallarında bekleyebilirler Avrupalı bacaksız kertenkeleler, orman zeminini kazıyan aktif avcılardır. Burunlarını yaprakların altına girmek veya toprak altını oymak için kullanabilirler.
Bacakları olmadığı için yılan gibi hareket ederler. Tehdit edildiklerinde bir yılan benzer şekilde kaçarlar. Bir çok insan oluklu kertenkeleleri oldukça zehirli olduklarını söyleyerek hedef haline getirmektedir.
Bacaksız kertenkelelerin üreme mevsimi, bulunduğu bölgeye göre değişir.
Erkekler çiftleşmek için yakındaki dişileri aktif olarak arar ve bulduklarında kavga edebilir bir çiftleşme gösterisi sergileyebilirler. Çiftleşme bittikten sonra yavruların geleceği için erkek alanı terk eder. Yumurta zamanında dişiler koruyucu bir anne şekilde hareket eder. Dişiler yumurtalarını küçük bir yuvaya veya ağaca kovuğuna bıraktıktan sonra gerekmedikçe dışarı çıkmazlar. Genelde bu çıkış besin bulmak için olur. Yavrular yetişkin renklerinden yoksundurlar. Yavrular açık kahve gri ve lekeli bir deri yapısına sahiptir.
Ülkemizde oluklu kertenkele yada bacaksız kertenkeleler yukarıda belirttiğimiz gibi yanlış bilgilerden ötürü öldürülmektedir , bu kertenkeleler de diğer akrabaları gibi ekosistemin önemli bir parçasıdır. Özellikle eklem bacaklı ve salyangoz nüfuslarının kontrol edilmesinde önemli bir yere sahiptirler.
Oluklu kertenkeleler kesinlikle zehri değildir. Ülkemizde zehirli kertenkele bulunmamaktadır.
Ahmet TAŞÇI
Fotoğraflar:
Ali ÇITAK - Edirne
Mehmet ÇELİK - Osmaniye
Matt Wilson
Omid Mozaraffari