Gezegenimizdeki Böceklerin Azalışı
Biological Conservation'da yayınlanan küresel bir bilimsel incelemeye göre, tüm böcek türlerinin %40'tan fazlası önümüzdeki on yıllarda yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Böcekler, küresel olarak ekosistemlerin normal işleyişini sağlamada kritik bir rol oynar. Önde gelen gıda ürünlerinin %75'inden fazlasını tozlaştırır, vahşi doğada bitki üremesine izin verir, topraktaki besinleri geri dönüştürür, zararlıları kontrol eder ve daha büyük hayvanlar için hayati bir besin kaynağı sağlar.
Ancak yapılan önemli bilimsel çalışmalar, son birkaç yılda arılar, kelebekler, böcekler ve sinekler gibi böceklerin popülasyonlarında ciddi düşüşler olduğunu kesin olarak ortaya koymuştur.
Korkutucu derecede yüksek sayı, böceklerin Dünya'daki hayvan yaşamının büyük bir bölümünü oluşturması nedeniyle önemli bir krize işaret ediyor . İnceleme, yoğun, endüstriyel tarımın, yoğun pestisit kullanımı, habitat kaybı ve kirlilik yoluyla bu böcek azalmasının birincil itici gücü olduğunu gösteriyor.
Bu kapsamlı rehberde, çeşitli böcek gruplarına ilişkin düzinelerce veri setinden elde edilen kanıtlara bakacağız ve dünya çapında böcek popülasyonundaki düşüşün küresel ölçeğini ve acil ciddiyetini vurgulayacağız.
Böceklerin Azalışı
Böceklerin Ekosistemlerdeki Önemi
Böcekler, gezegen genelindeki ekosistemlerin normal işleyişini sağlamada önemli bir rol oynar. Küçük olmalarına rağmen, bu omurgasızlar bitki ve hayvan yaşamını sürdüren temel ekolojik süreçlere katkıda bulunurlar.
İşte böceklerin yaşam ağındaki vazgeçilmez yerlerini ortaya koyan, gerçekleştirdikleri hayati işlevlerden bazıları:
Tozlaşma
Arılar, kelebekler, güveler, böcekler, sinekler ve diğer birçok böcek gibi en önemli polinatörler, önde gelen küresel gıda ürünlerinin %75'inden fazlasının yanı sıra yabani bitkilerin yaklaşık %85'ini tozlaştırır.
Çiçekler arasında polen transferi bu bitki türlerinde döllenme ve üremeye olanak tanır. Böcek polinatörleri olmadan ekosistemler çok fazla çiçek çeşitliliğini kaybeder ve gıda mahsulleri verimleri düşer.
Doğal Haşere Kontrolü
Bahçe böcekleri, uğur böcekleri, dantel kanatlılar, peygamberdeveleri, toprak böcekleri ve parazitik eşek arıları gibi yırtıcı böcekler doğal olarak bitki yiyen böcek popülasyonlarını kontrol altında tutar. Bu biyolojik kontrol, aşırı zararlıların neden olduğu mahsul ve bitki örtüsüne verilen zararı sınırlar. Bu yırtıcı ve parazitik böcekler olmadan, bitki yiyenler böcekler kontrolden çıkar.
Besin Döngüsü
Birçok böcek, gübre, bitki artıkları ve leşler gibi organik maddelerin parçalanmasını kolaylaştırır. Özellikle gübre böcekleri , birçok yaşam alanında önemli bir besin kaynağı olan hayvan dışkılarını geri dönüştürür. Karıncalar ve termitler de ölü odunu ve bitkileri zengin toprağa ayrıştırır. Bu böceklerin ayrışmaya yardımcı olması ve besinlerin çevreye salınması olmadan besin döngüsü bozulur.
Toprak Sağlığı
Karıncalar, termitler ve gübre böcekleri organik atıkları ve ölü maddeleri ayrıştırır. Bu, toprakları zenginleştiren besinleri serbest bırakır.
Gıda Kaynağı
Tırtıllar, kurtçuklar ve larvalar gibi böcekler, dünya çapında kuşlar, kertenkeleler, amfibiler, yarasalar ve küçük memeliler gibi türler için önemli bir besin kaynağıdır.
Böcekler, büyümeyi ve üremeyi destekleyen temel yağ asitleri, protein ve mikro besinleri sağlar. Birçok canlı, besin zincirlerinin temelini oluşturan bu av olmazsa açlıktan ölür veya yetersiz beslenmeye maruz kalırdı.
Ekolojik Göstergeler
Kelebekler ve yusufçuklar gibi böcekler, hızlı üremeleri ve kısa yaşam döngüleri nedeniyle çevresel değişikliklere hızlı tepki verirler.
Azalan böcek popülasyonları, daha uzun ömürlü türlerde etkiler belirginleşmeden önce ekosistem hasarının sinyalini verir. Böcekler, kirlilik, habitat kaybı ve iklim değişikliği gibi sorunların erken uyarı sistemleri olarak hareket eder.
Gerilemenin Nedenleri
Yaşam alanlarının kaybı, pestisitler, iklim değişikliği, istilacı türler ve yapay aydınlatma, toplu olarak böcek sayılarında yıkıcı bir etken yarattı:
Yoğun Tarım
Modern yoğun tarım, üretimi en üst düzeye çıkarmak için büyük ölçüde pestisitlere, kimyasal gübrelere doğal yaşam alanlarının kaybına dayanır. Bu, toksik maruziyet yoluyla böceklere doğrudan zarar verir ve yaşam ve üreme alanlarını yok eder. Pestisitlerin aşırı kullanımı böcek üreme sorunları, zehirlenme ve ölümle bağlantılıdır.
Herbisitler böceklerin yiyecek için ihtiyaç duyduğu çiçekli bitkileri azaltır. Gübreler tarlalardan akar ve suda yaşayan böcek sayısını azaltan yosun patlamaları yaratır( Ötrofikasyon). Tarlaları genişletmek için ormanları yok etmek, canlıların hayati yaşam alanlarını ortadan kaldırır.
Yoğun tarım, orada yaşayan böceklerin zararına olan olayları kökten değiştirir. İnceleme, yüksek yoğunluklu tarım yapılan alanların doğal rezervlere kıyasla en önemli düşüşleri gösterdiğini kanıtlanmıştır.
Kentleşme
Şehirler dışarıya doğru genişledikçe böceklerin ihtiyaç duyduğu ormanları, çayırları, sulak alanları ve diğer doğal ortamları yok ederler. Kentsel yapılaşmadan kaynaklanan ışık, gürültü ve hava kirliliği de bitişik ekosistemleri bozarak böceklerin hayatta kalmasını ve üremesini tehdit etmektedir.
Örneğin, sokak lambaları gececi güvelerinin azalmasında etkilidir ve ateş böceklerinin çiftleşme sırasında düzgün sinyal vermesini engeller. Doğa beton ve asfaltla ne kadar çok yer değiştirirse, böceklerin gelişebileceği yer o kadar az olur.
İklim Değişikliği
Yükselen küresel sıcaklıklar, değişen yağış düzenleri, kuraklıkların, yangınların ve aşırı hava olaylarının artan sıklığı böcekleri etkiler . Yaşam döngüleri, yumurtadan larvaya ve yetişkine gelişmek için kesin koşullar gerektirir. Küçük iklim değişiklikleri bile aşamaları senkronize etmeyerek ölüme yol açabilir. Örneğin, tırtıllar ilkbaharda beslendikleri yapraklar çıkmadan önce yumurtadan çıkabilir.
İklim değişikliği böceklerin hayatta kalabileceği yerleri de değiştirir, çünkü böcekler sıcaklığa karşı oldukça hassastır. Mevcut yaşam alanlarında bazı koşullar yaşanabilir sınırları aştığında, bazı böcekler yeni iklim uyumlu alanlara yeterince hızlı dağılamaz. Bu karmaşık, bozucu etkiler böcek popülasyonlarını daha da strese sokar.
Habitat Kaybı ve Bozulması
Tarımsal genişleme ve kentsel gelişme, böceklerin beslenmesi ve üremesi için ihtiyaç duyduğu geniş doğal ormanları, otlakları ve sulak alanları yok etti.
Habitatların parçalanması böcek topluluklarını da izole ederek onları yok olmaya karşı daha savunmasız hale getirir.
Pestisitler ve Kirleticiler
Geleneksel tarımda kullanılan sentetik pestisitler ve gübreler oldukça toksiktir. Arıları, böcekleri ve diğer faydalı böcekleri doğrudan öldürür, üreme ve gelişime öldürücü olmayan zararlar verir ve toprakta ve su yollarında kalıntı olarak kalarak kalıcı kirlenmeye neden olur.
İstilacı Türler
Ticaret ve seyahat, böcekleri, bitkileri ve patojenleri, yerel böceklerin bu yeni gelenlere karşı evrimleşmiş savunmalardan yoksun olduğu yerel alanların dışına taşımıştır. Genellikle, yerel türlerin üremesi ve hayatta kalmasını zorlaştırır.
Yapay Aydınlatma
Aşırı dış mekan aydınlatması, çiftleşme, beslenme ve diğer gece böcek davranışlarını engeller. Güveleri ölüme çeker ve polinatörleri şaşırtır.
Bozulmuş Tozlaşma
Arılar, kelebekler ve çiçek sinekleri gibi yeterli böcek polinatörleri olmadan mahsul verimleri düşecektir. Doğal bitki üretimi de zarar görecektir.
Artan Zararlı Hasarı
Zararlıları kontrol etmek için daha az uğur böceği, peygamberdevesi, dantel kanatlı ve diğer yırtıcı hayvan olmasıyla, ürün kayıpları ve maliyetler artar. Çiftçiler sonuç olarak daha zararlı pestisit kullanır ve bu da böcekleri daha fazla etkiler.
Toprak Bozulması
Toprağın sağlığı ve verimliliği, toprağı havalandırmak ve besinleri geri dönüştürmek için karıncalar ve solucanlar gibi ayrıştırıcı böceklerin yok olması, toprak verimliliğini düşürür.
Düşüşün Etkileri
Biyolojik Çeşitliliğin Kaybı
Böcekler karasal ve sucul ekosistemlerin temel bileşenleridir. Böcek sayıları azaldıkça, tozlaşma, yiyecek, besin döngüsü ve diğer temel etkileşimler için onlara güvenen bitkilerin, hayvanların ve mikropların kademeli olarak yok olmasına neden olur.
Domino taşları gibi böceklerin kaybı, destekledikleri canlı ağın kaybına yol açar ve bu da potansiyel olarak çok fazla biyolojik çeşitliliği sürdüremeyen boş, çorak bir manzarayla sonuçlanır. Zengin çeşitliliklerinin evrimleşmesi yüz milyonlarca yıl sürmüştür, ancak insan faaliyeti onları sadece birkaç yıl içinde yok edebilir.
Gıda Üretiminde Azalma
Önde gelen küresel gıda ürünlerinin yaklaşık %75'i, başta arılar, kelebekler, güveler, böcekler ve sinekler olmak üzere hayvan tozlaşmasına bağlıdır. Bu kritik tozlayıcı popülasyonları azaldıkça, elma, domates, yaban mersini, kakao, kabak ve badem gibi hayati temel gıdaların ürün verimleri önemli ölçüde düşecektir.
Gıda kaynakları azalacak ve buğday ve pirinç gibi birkaç rüzgarla tozlaşan tahıla olan bağımlılık artacak. Çeşitli ürün seçeneklerinin eksikliğinden dolayı beslenme sağlığı zarar görecek. Böcek tozlaşması olmadan gıda mahsullerinin çoğaltılması da daha maliyetli hale gelecek.
Besin Ağlarının Bozulması
Böcekler izole bir şekilde var olmazlar. Karmaşık, birbirine bağlı besin zincirlerinin temelini oluştururlar. Balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar, yarasalar ve küçük memelilerin hepsi böcekleri önemli bir protein ve besin kaynağı olarak en temel unsurdur.
Bu av olmadan, besin ağının daha üst sıralarındaki türler yetersiz beslenme, daha küçük boyutlar, gelişim sorunları, hastalıklar ve açlıktan kaynaklanan ölümler yaşar. Canlılar bu temel besin kaynağını kaybettikçe tüm ekosistemler değişir ve sistem çöker.
Ekonomik Etkiler
Ekonomilerimiz böceklerin verdiği bu önemli desteğe güvenir, ancak bizler onları çoğu zaman onların bu önemini hafife almaktayız. Böcekler ayrıca milyarlarca lira değerinde doğal haşere kontrolü sağlayarak kimyasal girdilere olan ihtiyacı azaltmaktadır.
Sadece gübre böcekleri, gübreyi gömerek ve zararlıları azaltarak ABD sığır endüstrisine yılda 380 milyon dolar kazandırıyor. Kelebekler gibi renkli böceklere bağlı ekoturizm dünya çapında çok fazla gelir elde ediyor. Böceklerden gelen bu destek katkıları kaybetmenin büyük mali sonuçları vardır.
Ne Yapabiliriz?
Böcek sayısındaki azalma endişe verici olsa da, felaketi önlemek için tarımda, şehir planlamasında, iklim politikasında ve korumada uygulayabileceğimiz çözümler var:
Pestisit Kullanımını Azaltın
Entegre zararlı yönetimi, doğal yırtıcılar, ürün rotasyonu ve diğer tarımsal ekolojik yöntemler kullanılarak çiftçiliğin kimyasal girdilere daha az bağımlı hale getirilmesi böceklere önemli ölçüde fayda sağlayacaktır. AB'nin yaptığı gibi en toksik böcek ilacı kullanımını azaltmak gibi.
Yaşam Alanlarını Koruyun ve geliştirin
Daha fazla doğa rezervi yaratmak, ormanları yenilemek, yerel çiçekler dikmek, yeşil alanlar oluşturmak ve böcekler için boş kentsel alanları dönüştürmek yaşam alanı sağlar. Yaban hayatı koridorları inşa etmek parçalanmış popülasyonları birbirine bağlar.
İklim Değişikliğini Azaltın
Enerji üretimini yenilenebilir kaynaklara kaydırmak, verimliliği artırmak ve bitki bazlı beslenmeleri teşvik etmek gezegeni aşırı ısıtan emisyonları azaltır. İklim dostu politikaları desteklemek koşulların dengelenmesine yardımcı olur.
Sürdürülebilir Tarımı Teşvik Edin
Doğal ekosistemleri taklit eden organik, çeşitlendirilmiş ve yenileyici tarım böcek çeşitliliğini korur. Gıda israfını ve et tüketimini azaltmak da öyle.
Özetle, böcek krizi, Dünya üzerindeki yaşam için temel önem taşıyan bu minik yaratıkları korumak amacıyla ekonomilerimizde, toplumumuz ve kişisel alışkanlıklarımızda dönüştürücü değişiklikler gerekmektedir.
Daha Yüksek Trofik Seviyelerde Açlık
Beslenmelerinin bir parçası olarak böceklerle beslenen birçok kuş, sürüngen, amfibi, balık ve memeli, bu besin kaynağı olmadan yetersiz beslenme, daha küçük boyutlar ve keskin nüfus düşüşleriyle karşı karşıya kalır. Ekosistemimizi kurtarmak için böceklerin korunması gerekir.
Böcek sayısındaki düşüşü tersine çevirmek için çözümler şunlardır:
- Böcek dostu alanları genişletmek için ormanlar, çayırlar ve sulak alanlar gibi doğal yaşam alanlarını koruyun ve eski haline getirin. Parçalanmış bölgeleri birbirine bağlayın.
- Tarımı pestisitsiz ve çiftlik içi biyolojik çeşitliliğe sahip organik, yenileyici uygulamalara kaydırın. Böcek sığınakları yaratın.
- Net sıfır sera gazı emisyonuna ulaşmak ve iklim değişikliğini sınırlamak için politikalar yürürlüğe koyun. Savunmasız böcek göçüne yardımcı olun.
- Yabancı türlerin ithalatına sıkı kontroller uygulanmalı ve istila edilen bölgelerden yayılma önlenmelidir.
- Dış mekan aydınlatma kullanımını ve kamusal aydınlatmayı hareketle etkinleştirilen, böcek dostu dalga boylarıyla sınırlayın.
- Böcek popülasyonları, azalma nedenleri ve koruma teknikleri konusunda daha fazla izleme ve araştırmaya kaynak ayrılmalıdır.
- Halkı, bahçecilik, çim biçme sıklığını azaltma, pestisit kullanımını sınırlama ve siyasi savunuculuk yoluyla böceklere nasıl yardım edebilecekleri konusunda eğitmek.
Böcekler Olmasaydı Dünya Nasıl Olurdu?
Böceksiz bir dünyayı hayal etmek zordur. Bu minik eklembacaklılar, yağmur ormanlarından ve çayırlardan okyanuslara ve kentsel ortamlara kadar ekosistemlerde önemli roller oynarlar. 1 milyondan fazla böcek türü tanımlanmıştır ve Dünya'nın hayvan yaşamının yarısından fazlasını oluştururlar.
Ancak böcek popülasyonları, yaşam alanı kaybı, pestisit kullanımı, istilacı türler, kirlilik ve iklim değişikliği gibi insan etkileri nedeniyle dünya çapında hızla azalmaktadır.
Bazı olası senaryoları inceleyelim.
Büyük Biyoçeşitlilik Kaybı
Böcekler, onları tüketen birçok kuş, balık, amfibi, sürüngen ve küçük memeli için hayati bir besin kaynağıdır. Bu av olmadan, bu böcekçiller alternatif besin kaynakları olmadan önemli ölçüde azalır veya hatta kendileri yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalırdı. Ve böceklerin kendileri göz kamaştırıcı bir çeşitlilik sergiler - sadece 350.000'den fazla bilinen böcek türü vardır.
Böcekleri yok etmek, milyonlarca yıl evrimleşen yüz binlerce benzersiz yaşam formunu yok etmek anlamına gelir. Gezegenin biyolojik çeşitliliğinde felaket niteliğinde bir azalma olur. Tüm ekosistemlerin bu kaybı atlatması pek olası değildir. Böcekleri besin ağlarındaki temel türler olarak ortadan kaldırmanın bitki ve hayvan popülasyonları üzerindeki muazzam kademeli etkilerini bile tam olarak tahmin edemeyiz.
Mahsul Felaketi
Önde gelen küresel gıda mahsulü bitkilerinin yaklaşık %75'i tohum oluşturmak ve üremek için hayvan tozlaşmasına güvenir, esas olarak arılar, güveler, kelebekler, böcekler ve sinekler gibi böcekler tarafından. Tozlayıcılar olmadan, meyve, kuruyemiş, sebze, kahve ve kakao gibi hayati gıdaların mahsul verimi ciddi manada düşer.
Besin Döngüsünün Bozulması
Karıncalar, termitler ve böcek larvaları gibi birçok böcek, toprağı kazma faaliyetleri gösterir, besinleri taşıma ve organik madde ve atıkları parçalama yoluyla zenginleştirir ve havalandırır. Bu böcekler yok olduğunda, topraklar kısırlaşır ve bitki büyümesi için elverişsiz hale gelir.
Gübre, ölü hayvanlar ve düşen yaprakların ayrışması gibi süreçler kısıtlanacak ve atık birikmesine neden olacaktır. Böcek tünelleri su filtrasyonunu düzenlemez ve katmanları bir arada tutmaz ise toprak erozyonu hızlanabilir. Gıda üretim potansiyeli ve doğal ekosistem süreçleri bu besin döngüsü ve toprak sağlığı bozulması nedeniyle ciddi şekilde bozulacaktır.
Zararlı Popülasyonunda Patlamalar
Böcekler arasında uğur böcekleri, dantel kanatlılar, yırtıcı eşek arıları ve bitki yiyen böceklerle beslenerek doğal zararlı kontrolü görevi gören yusufçuklar gibi birçok tür bulunur . Bu yırtıcı ve asalak böceklerin neslinin tükenmesiyle, yaprak bitleri, pul böcekleri, akarlar ve tırtılların yıkıcı zararlı popülasyonları kontrolden çıkacaktır.
Doğal bitki örtüsünü yok edecekler ve ekinleri, ağaçları ve süs bitkilerini tahrip edecekler. Bunları kontrol altına almaya yönelik pestisit kullanımı daha da aşırı hale gelecek ve ekosistemleri daha da kirletecektir. Doğal böcek avının kaybı, kontrol edilemeyen bir bitki tahribatı dalgası yaratacaktır.
Tıbbi Krizler
Yabani bitkilerin %80'den fazlası böcek tozlaşmasına dayanır. Yok olan polinatörlerden kaynaklanan bitki çeşitliliğinin kaybı tıbbi bitkileri de kapsamaktadır. Potansiyel olarak hayat kurtarıcı ilaç keşfi ve geliştirme, çeşitli çiçek ekosistemleri olmadan mümkün olmayacaktır.
Larvalar gibi böcekler tıbbi olarak yara debridmanı için de kullanılır. Böcekler doğal olarak sivrisinekler ve keneler gibi insanlara hastalık bulaştıran organizmalarla rekabet eder veya onları avlarlar. Bulaşıcı hastalık risklerinin artması, tıbbi tedavi boşlukları ve yetersiz beslenmenin sağlık üzerindeki etkileriyle insan yaşam beklentisi düşebilir.
Böceklerin tamamen yok olması, Dünya'yı insanlar ve diğer birçok tür için büyük ölçüde yaşanmaz hale getirecektir. Onların neslinin tükenmesini önlemek, biyolojik çeşitliliği, gıda üretimini, sağlıklı ekosistemleri ve yaşam kalitemizi korumak için kritik öneme sahiptir.
Böceksiz bir dünyayı hayal etmek zor olsa da, korkutucu nüfus düşüşlerinden şimdiden bazı ipuçları görüyoruz. Bu kıyamet senaryosunu önlemek için hızlı bir şekilde harekete geçilmesi gerekiyor. Geleceğimiz bu küçük ama güçlü yaratıkları kurtarmaya bağlıdır.
Çözüm
Böcekler ekosistemlerin temel taşıdır ve insanlık tamamen onların hizmetlerine bağımlıdır. Ancak eylemlerimiz onları çöküşün eşiğine getirmiş, ekonomilere, gıda sistemlerine ve canlı dünyasına muazzam zararlar verme riskine girmiştir.
Böcekleri korumak için dönüm noktaları aşılmadan ve hasar geri döndürülemez hale gelmeden önce kapsamlı değişiklikler uygulamalıyız. Geleceğimiz, yaşam tarzlarımız ve gezegenimiz ayaklarımızın altındaki minik omurgasızlara bağlıdır.
Ahmet TAŞÇI
Yaban Hayat Bilimcisi
Fotoğraflar:pixabay
