Bombus arıları iri, tüylü arılardır ve tanınmış bal arısının yakın akrabalarıdır. Yaban ve bal arısı türlerinin çoğu koloniler hâlinde yaşar, bu koloniler birkaç bin bireye hatta dafa fazlasına ulaşabilir. Bombus arısı kolonisi daha az bireyden olurşur ve bu bireylerin sayıları yaklaşık 50-150 arıdan oluşmaktadır.
BOMBUS ARILARININ KARAKTERİSTİKLERİ
Bombus arılarını çok gürültülü uğultu uçuşlarından tanıyabilirsiniz. Çiçeklerin etrafında sesli uçarken onları görebilirsiniz ve bu arılara bakarak baharın geldiğini anlayabilirsiniz.
Bombus arıları, kırmızı siyah veya turuncu siyah olabilmesine rağmen, genellikle çok belirgin bir şekilde siyah sarı renkte olurlar. Bir diğer belirgin özellikleri; tüy olarak adlandırılan uzun, dallı setaların tüm vücutlarını kaplayarak onları tüylü görünmesine ve hissettirmesine neden olan yumuşak yapıda olmasıdır. Dişi işçi bombus arısının iğnesi vardır ve asla sokmaya çok istekli olmasalar da sokabilirler. Bir erkek bombus arısının iğnesi yoktur ve bu nedenle sokamaz.
Bombus arılarınn kulakları yoktur, bu nedenle havadan geçen ses dalgalarını duyup duymadıkları veya nasıl duyabildikleri bilinmemektedir. Ancak seslerin titreşimlerini ahşap ve diğer malzemeler aracılığıyla hissedebildikleri düşünülmektedir. Bombus arılarının kalpleri diğer birçok böcekte olduğu gibi vücudun tüm uzunluğu boyunca ilerler. Yağlı vücutları bir besin deposudur. Kış uykusundan önce, kraliçe arılar yağlı vücutlarını beslemek için ellerinden geldiğince besin bulmak zorundadırlar.
Elinize bir bombus arısı aldığınızda ona kaba davranmadığınız sürece sizi sokmayacaktır. Ancak, sırt üstü yatan bir bombus arısı görürseniz ona dokunmamak en iyisi olacaktır çünkü bu pozisyon savunma pozisyonudur ve kendilerini tehdit altında hissettiklerinde bu pozisyonda olurlar. Onları bu hâldeyken elinize almaya kalkarsanız sizi mutlaka sokmaya çalışacaklardır.
Bal arısının aksine, işçi bombus arısı sizi soktuğu zaman cildinizde iğnesini bırakmaz, bu da sizi birden fazla kez sokma yeteneğine sahip olduğu anlamına gelir. İğne ile enjekte ettikleri zehir zararsızdır ancak arı sokmalarına alerjisi olanlar için bu zararlı olabilir.
Tıpkı memeliler gibi bombus arıları da kendi vücut sıcaklıklarını kontrol etmek zorundadırlar. Kanatlarını hareket ettirmek için kullandıkları kasları ayırabilirler ve böylece mevcut kasları ısı üretmek için kullanırlar. Ayrılan kasları hızla hareket ettirerek de kendi vücut ısılarını ayarlayabilirler. Bazen yerde veya bir çiçek üstünde dinlenirken hareketsiz görebilirsiniz, bir bombus arısını kolayca bulabilmenizin nedeni işte budur. Ölmek ya da hasta olmak değil sadece kendi vücudunu ısıtıyordur ve bu ısınma eylemini gerçekleştirirken kanat kaslarının kopması nedeniyle uçamıyor olabilir.
Bombus arıları vücut ısısını 34-38 °C arasında tutarlar, bu nedenle ilkbahar ve yaz ayları haricinde daha soğuk ve yağışlı günlerde bile bombus arılarının görülmesi yaygındır. Sadece kışın sıcaklıklar düştüğünde kış uykusuna geçerler. Mesela, bal arıları yalnızca sıcaklıklar 15 °C üzerinde olduğunda uçabilirler.
BOMBUS ARILARINDA BESLENME
Bombus arıları kışın hayatta kalabilmek için yiyecek (bal) depolamazlar. Depoladıkları küçük nektarlar ve larvalar yumurta üreten kraliçeyi beslemek için saklanır ve soğuk, rüzgârlı ve yağmurlu günlerde hayatta kalmak için bu sakladıkları besinleri kullanırlar. Akrabaları gibi bombus arıları da nektarla beslenir ve yavrularını beslemek için polen toplar.
Tıpkı sosyal eşek arıları gibi bombus arılarının kolonisi de yaz sonunda ölürler. Kraliçeler kış aylarında kış uykusuna yatacak bir yer ararlar, genellikle bu seçim yeraltında bir yuva olacaktır ve ilkbaharda yeni bir koloni kurmak için bu yuvada kalacaktır.
BOMBUS ARILARININ TOZLAŞMAYA ETKİSİ
Bombus arıları birçok bitki, çiçek ve meyve ağacı için çok önemli tozlayıcılardır.
Bombus arıları genellikle arı tozlaşmasına ihtiyacı olan çiçekleri ziyaret ederler. Bombuslar bu maksatla kolonilerinden 1-2 kilometre uzaklığa kadar çiçekleri ziyaret edebilirler. Bombus arıları, nektar ve polen bulunmaya devam ettiği sürece her gün aynı çiçekleri ziyaret etme eğilimindedirler . Bombus arıları yiyecek ararken, saatte 54 kilometreye kadar hıza ulaşabilirler.
Birçok yaban arısı türünde olduğu gibi, bombus arısı da bir çiçeği ziyaret ettiğinde çiçeğin üzerinde kendi koku izini bırakır. Bu koku işareti, koku yok olana kadar çiçeğin diğer yaban arıları tarafından ziyaret edilmesini engeller.
Nektar ve polen topladıktan sonra, bombus arısı yuvaya geri döner ve toplanılan nektarı ve poleni kuluçka hücrelerine veya saklamak için kullandıkları balmumu hücrelerine bırakır.
Bal arılarının aksine, bombus arıları yalnızca birkaç günlük yiyecek depolar ve bu nedenle yiyecek kıtlığına karşı çok daha fazla savunmasızdırlar.
Bununla birlikte, bombus arıları bal arılarından çok daha fırsatçı besleyiciler olduğundan, bu eksikliklerin daha az derin etkileri olabilir. Nektar, bal arılarında olduğu gibi bal olarak işlenmek yerine esasen toplandığı biçimde depolanır. Bu nedenle bu bal çok seyreltik ve sulu durumdadır, bu bal insanlar tarafından nadiren de olsa tüketilmektedir.
BOMBUS ARISI KORUMA DURUMU
Bombus arısı sayılarındaki düşüş, bazı bitkilerin yetersiz tozlaşması nedeniyle kırsal kesimde büyük ölçekli değişikliklere neden olabilir. Bombus arısı nesli tükenmekte olan türler arasındadır.
Yazar: Ahmet TAŞÇI
Fotoğraflar: Wikipedia-anaari.gen.tr-freenatureimages.eu