Güveler , kelebeklerle yakından ilişkili böceklerdir. Her ikisi de Lepidoptera takımına aittir. Kelebekler ve güveler arasındaki farklar sadece taksonomiden daha fazlasıdır. Bilim adamları dünya çapında yaklaşık 200.000 güve türü tespit etmiştir ve hatta bu miktarın beş katı kadar daha olabileceğinden şüpheleniyorlar.
GÜVE AÇIKLAMA
Güvelerin genellikle tüy gibi antenleri vardır . Tünediğinde kanatları düz durur. Güveler kalın tüylü gövdelere ve daha çok toprak rengi kanatlara sahip olma eğilimindedir. Güveler genellikle geceleri aktiftir ve gündüzleri tercih edilen bir ağaçlık habitatta dinlenirler.
Güvelerin nektar veya diğer sıvıları emmek için kullandıkları çok uzun hortumları veya dilleri vardır. Bu hortumlar, bir hortum su borusu gibi, kullanılmadığında çok sıkı bir şekilde sarı durabilir. Kullanım sırasında hortum tam boyda açılır ve bazı türlerde bu uzunluk dikkate değer ölçüde uzundur. Sinek Kuşu Güvesi'nin aslında tüm vücudundan daha uzun bir dili vardır. Darwin'in Madagaskar'daki Şahin güvesi, yaklaşık 33 cm uzunluğunda bir hortuma sahiptir ve şüphesiz o bölgede yetişen derin boğazlı orkidelerle beslenmeyi sağlamak için evrimleşmiştir.
Tüm Güvelerin uzun dilleri yoktur. Bazılarında hortum çok kısadır, bu da meyvenin kolay ve etkili bir şekilde delinmesini sağlayan bir uyarlamadır.
Bazılarında ise hiç besleme mekanizması yoktur. Herhangi bir yiyecek almayan bazı türlerin yetişkinleri vardır. Bir yetişkin olarak kısa ömürleri üreyerek geçer ve bunun için ihtiyaç duydukları tüm enerjiyi tırtıl tarafından vücutta depolanan yağdan elde edebilirler.
Güvelerin antenleri, bacakları ve vücudun diğer birçok kısmı, koku almak için kullanılan duyu alıcılarıyla donatılmıştır. Koku duyusu yiyecek bulmak (genellikle çiçek nektarı) ve eş bulmak (erkek feromonlarını koklayan dişi) için kullanılır. Feromonlar, bacağın kaval kemiği segmentinden, kanatlardaki pullardan veya karından dağılabilir. Dişiler tarafından salınan feromonlar, erkekler tarafından 8 kilometreye kadar uzaktan tespit edilebilir.
GÜVE KAMUFLAJI
Kamuflaj, aç bir yırtıcı tarafından tespit edilmekten kaçınmak için harika bir savunmadır. Bazı güveler tıpkı liken gibi görünürken, diğerleri tam olarak habitatlarına özgü ağaçların kabuğuna benzeyebilir. Duman kirliliğinin güçlü olduğu şehir bölgelerinde, bazı güvelerin aslında daha az kirli bölgelerde yaşayan aynı türden daha koyu bir renk geliştirdiği bile gözlemlenmiştir.
Güvelerin üzerindeki çizgiler ve noktalar özellikle hareket halindeyken başka bir yırtıcı tarafından avlanmasını bu sayede çok zorlaştırmaktadır, bu da farklı bir korunma şekli olarak bilinmektedir.
Başka bir savunma biçimi, güvenin daha büyük/veya daha tehditkar bir yaratık görünümü almasıdır. Bu şaşırtıcı yeteneğe 'taklit' denir. Bu savunma biçimi, büyük zehirli bir yılan kafasına benzeyen farklı bir çok taklit yetenekleri ile donatılmıştır. Güvlerin bazıları arılara bile benzemektedir.
GÜVE GÖRÜŞÜ
Güveler (diğer birçok yetişkin böcek gibi) bileşik gözlere ve basit gözlere sahiptir. Bu gözler, böceklerin görüş alanının her bir bölümünden gelen ışığı bir rabdoma (retinamızın eşdeğeri) üzerine odaklayan birçok altıgen mercek/korneadan oluşur. Bir optik sinir daha sonra bu bilgiyi böceklerin beynine taşır. Bizden çok farklı görme yetenekleri vardır. (bizim için görünmez olan) ultraviyole ışınlarını görebilirler.
Güvelerin vizyonu, yaşamlarının farklı evrelerinde kökten değişir.
Güve tırtılları neredeyse hiç göremez. Sadece karanlığı ışıktan ayırt edebilen basit gözleri (ocelli) vardır. Bir görüntü oluşturamazlar. Fotoreseptörlerden (ışığa duyarlı hücreler) ve pigmentlerden oluşurlar. Çoğu tırtıl, başın her iki tarafında yarım daire şeklinde altı ocelli halkasına sahiptir.
GÜVE DUYULARI
Tırtıllar, sert dış iskeletlerinin her yerindeki deliklerden büyüyen uzun tüyleri (dokunsal kıllar olarak adlandırılır) kullanarak dokunmayı algılarlar. Bu tüyler sinir hücrelerine bağlıdır ve dokunma ile ilgili bilgileri böceklerin beynine iletir.
Setalar (duyusal tüyler) böceklerin tüm vücudunda (antenler dahil) çevreyi hissedebilir. Ayrıca böceğe uçarken rüzgar hakkında bilgi verirler.
GÜVE NAVİGASYONU
Güveler iki yöntemle gezinirler. Mümkün olduğunda ay ve yıldızları ve ışık kaynakları gizlendiğinde jeomanyetik ipuçlarını kullanırlar.
GÜVELER HAKKINDA DİĞER İLGİNÇ GERÇEKLER
Gece açan çiçekler, tozlaşma için genellikle güvelere (veya yarasalara) bağlıdır ve yapay aydınlatma, güveleri çiçeklerden uzaklaştırarak bitkilerin üreme yeteneğini etkileyebilir. Bunu önlemenin bir yolu, lambanın etrafına bir bez veya ağ yerleştirmektir. Başka bir yol da renkli bir ampul (tercihen kırmızı) kullanmaktır. Bu, güvelerin dikkatini ışıktan uzaklaştırırken yine de görmeleri için ışık sağlar.
Çoğu yetişkin güve hiç yemek yemez. Luna, Polyphemus, Atlas, Prometheus, Cercropia ve diğer büyük güvelerin çoğu gibi ağızları yoktur. Güveler besin olarak nektar içerler. Sadece bir güve türü yün yerler. Erginler yemezler ama larvalar yünlü giysilerle beslenirler.
Güveler (ve Kelebekler) üzerine yapılan çalışma 'lepidoptery' olarak bilinir ve her ikisinde de uzmanlaşmış biyologlara 'lepidopteristler' denir. Güveler ve özellikle onların tırtılları dünyanın birçok yerinde önemli bir tarımsal zararlara sebep olurlar. Çam kese (Thaumetopea pityocampa) tırtılı, istilacı bir tür olduğu ülkemiz ormanlarında ciddi hasara neden olur. Ilıman iklimlerde, morina güvesi, özellikle meyve çiftliklerine büyük zarar verir. Tropikal ve subtropikal iklimlerde, elmas sırtlı güve (Plutella xylostella), pirinç bitkilerinin (hardal ailesi veya lahana ailesi) belki de en ciddi zararlısıdır.
Kelebekler ve güveler sesleri kanatlarından duyarlar.
Güvelerin kanatlarını toz değil, binlerce küçük pul ve tüy den oluşur.
Kelebeklerin ve güvelerin her ikisinin de, kelebeğin veya güvelerin antenlerinin tabanında bulunan Johnston organı adı verilen bir organı vardır. Bu organ, özellikle uçuş sırasında kelebeğin denge ve yön duygusunu korumaktan sorumludur.
Bir Cecropia güvesi, tüylü antenleriyle eşinin kokusunu 7 mil öteye kadar alma yeteneğine sahiptir.
Sfenks Şahin güvesi, saatte 55 km/s fazla hıza ulaşabilen dünyanın en hızlı güvesidir.
Ahmet TAŞÇI